PORAJ, miejscowość z siedzibą Urzędu Gminy, położona nad Wartą. Początkowo był administracyjnie związany z Choroniem. W 1920 r. utworzono tu gminę, której zarząd mieścił się w domu pierwszego wójta – Rosikonia. Do 1 VI 1927 r. Poraj należał do pow. będzińskiego, a po jego podziale znalazł się w pow. zawierciańskim.
PORAJ, miejscowość z siedzibą Urzędu Gminy, położona nad Wartą. Początkowo był administracyjnie związany z Choroniem. W 1920 r. utworzono tu gminę, której zarząd mieścił się w domu pierwszego wójta – Rosikonia. Do 1 VI 1927 r. Poraj należał do pow. będzińskiego, a po jego podziale znalazł się w pow. zawierciańskim.
W 1847 r. Poraj otrzymał przystanek kolejowy na linii warszawsko-wiedeńskiej. Pierwszą szkołę w Poraju utworzyła w 1905 r. Macierz Szkolna, którą założył W. Michalski. Nauka odbywała się w domach prywatnych. W roku 1918 Spółka Hantke zorganizowała pierwszą 4. oddziałową szkołę stałą dla 40. dzieci w domu Piotra Rosikonia. Pierwszym kierownikiem został Julian Duszel. 9 marca 1922 r. staraniem Zarządu Gminnego otwarto szkołę siedmiooddziałową, zlokalizowaną także w domach prywatnych. Kierownikiem placówki liczącej 140 dzieci został Józef Przybytniewski, a od 19 lutego 1923 r. do 1964 (z wojenną przerwą) szkołą kierował Jan Wyląg. W 1938 r. powołano Komitet Budowy Szkoły, na czele którego stanął Franciszek Brądel, ale działalność jego przerwał wybuch wojny w 1939 r.
W okresie międzywojennym w Poraju istniał ożywiony ruch kulturalny, rozrywkowy i sportowy. W 1932-1935 działał klub “Warta” Poraj zorganizowany przez Bolesława Kowalskiego, Pawła Dowhyluka oraz braci Lecha i Bronisława Wołyńców. Przy OSP działały kółka amatorskie organizujące miejscowe uroczystości. W czasie II wojny światowej Poraj znalazł się w III Rzeszy.
Z powodu oddzielania Poraja od macierzystej parafii w Choroniu, bp Teodor Kubina utworzył tu osobną ekspozyturę. W Poraju był kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa zbudowany w latach 1936-1939 staraniem proboszcza z Choronia, ks. Augustyna Kańtocha. Placówkę poświęcił dziekan zawierciański ks. Bolesław Wajzler (1939). W 1945 r. powstała Rada Narodowa, zlokalizowana w domu Solańskiego. W 1965 r. wybudowano gmach dla Osiedlowej Rady Narodowej.
W 1956-1975 Poraj znajdował się w pow. myszkowskim. Status osiedla wpływał dodatnio na proces rozbudowy Poraja. Powstały fabryki: okuć budowlanych, wózków dziecinnych, włókiennicza i inne. W 1964 r. doprowadzono do wsi wodociąg. W roku 1965 Poraj liczył 3500 mieszkańców. W osiedlu czynna była przychodnia lekarska, gabinet dentystyczny, apteka (od 1952). W latach 1947-1951 zbudowano gmach szkoły podstawowej, której kierownictwo w 1964 r. objął Lech Ordon. W 1965 r. szkoła liczyła blisko 700 uczniów, 23 nauczycieli i 17 oddziałów.
W latach 70. zbudowano w Poraju zbiornik na Warcie oraz wzniesiono nowy budynek stacji kolejowej. W Poraju poza Urzędem Gminy znajduje się Urząd Pocztowy, Rewir Policji, OSP, Bank Inwestycyjny i “Śląski” (filie), Gminna Spółdzielnia “Samopomoc Chłopska”, stacja kolejowa i Spółdzielnia Usług Rolniczych. Znajdują się tu również apteki, gabinety lekarskie, Gminny Ośrodek Zdrowia i Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Z placówek kulturalno-oświatowych w Poraju to: przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, księgarnia, Gminny Ośrodek Kultury i Bibliotek, Gminny Ośrodek Kultury, Sportów i Rekreacji. Miejscowość o walorach turystyczno-krajoznawczych dysponuje Fabryką Wózków Dziecięcych, licznymi zakładami produkcyjnymi, usługowymi i handlowymi, znajdują się tu bary, restauracje, zajazd, sklepy ogólnospożywcze i przemysłowe.
Dzięki zbiornikowi wodnemu wzrasta rola Poraja jako ośrodka sportów wodnych i punktu wyjścia dla wycieczek i wędrówek po Jurze Częstochowsko-Krakowskiej (szlak choroński, szlak im. B. Rychlik, szlak Zamonitu).
BOGDAN SNOCH