Jak wynika z badania „Zdrowa
ONA”1 zrealizowanego na
zlecenie firmy Gedeon Richter
tylko co piąty mężczyzna
powyżej 40. r. ż. (18%) zna
definicję pęcherza
nadreaktywnego. To
niepokojące dane, dlatego
zapraszamy do zapoznania się
z najważniejszymi aspektami
związanymi z tym schorzeniem,
które przedstawimy wspólnie z
ekspertami programu „Zdrowa
ONA”.
Zacznijmy od definicji
Definicja pęcherza nadreaktywnego (ang. overactive bladder)
obejmuje zespół objawów, które związane są z fazą gromadzenia
moczu i opróżniania pęcherza moczowego. Najczęstszym objawem,
na który skarżą się osoby cierpiące na to schorzenie jest
częstomocz, który występuje u ponad 85% pacjentów. Nieco
rzadziej może wystąpić uczucie parcia połączone lub nie
z nietrzymaniem moczu. U części pacjentów, szczególnie tych
starszych, nietrzymanie moczu będzie dużo częstsze. Trzecim
charakterystycznym objawem jest częstomocz nocny, czyli
nokturia, o której możemy mówić, jeśli pacjent jest zmuszony
opróżniać pęcherz częściej niż dwa razy w ciągu jednej nocy –
wyjaśnia dr Piotr Kryst, urolog.
Przede wszystkim badania
Rozpoznanie pęcherza nadreaktywnego polega na stwierdzeniu w
wywiadzie obecności takich objawów jak częstomocz, parcia
naglące i nietrzymanie moczu oraz na wykluczeniu innych
patologii mogących maskować czy naśladować objawy OAB
(overactive bladder).
Ważnym elementem jest zebranie wywiadu, przełamanie bariery
wstydu i braku chęci mówienia o swoich objawach oraz zebranie
wszystkich informacji dotyczących dolegliwości ze strony dróg
moczowych występujących aktualnie i w przeszłości (przebyte
zabiegi operacyjne, stosowane leczenie farmakologiczne,
występowanie nawracających infekcji układu moczowego
potwierdzonych wynikami posiewu moczu). Ważnym elementem jest
również wypełnienie dzienniczka mikcji i ocena częstotliwości
występowania oraz nasilenia parć naglących. Zebranie wywiadu
powinno być połączone z badaniem przedmiotowym obejmującym
badanie jamy brzusznej z oceną bolesności w rzucie pęcherza
moczowego. Istotnym elementem badania jest badanie
neurologiczne z oceną odruchu opuszkowo-jamistego i odruchów
ścięgnistych z kończyn dolnych. Z dodatkowych badań powinno się
wykonać badanie ogólne moczu, posiew moczu, USG układu
moczowego z oceną zalegania moczu po mikcji, ewentualnie
uretrocystografię i/lub uretrocystoskopię.
Zbierając wywiad z pacjentem należy również potwierdzić lub
wykluczyć współistnienie trzech grup czynników usposabiających
do występowania OAB:
1. Czynniki nasilające objawy:
– otyłość
– cukrzyca
– nadużywanie substancji zawierających kofeinę
– nadmierna ilość przyjmowanych płynów
U kobiet również:
– obniżenie narządu rodnego
– atrofia urogenitalna
2. Czynniki mogące wywoływać objawy OAB:
– zakażenia dolnych dróg moczowych
– guzy pęcherza moczowego
– cukrzyca
– choroby układu krążenia
– schorzenia neurologiczne (choroba Parkinsona, stwardnienie
rozsiane)
3. Inne czynniki, takie jak:
– demencja
– stosowane leczenie farmakologiczne
– zaparcia
– przebyta radioterapia narządów miednicy mniejszej
Pora na leczenie – nie tylko u panów
Farmakoterapia polega przede wszystkim na przyjmowaniu leków
ograniczających nadmierne skurcze pęcherza. W opornej na
leczenie nadreaktywności pęcherza stosuje się też metody
chirurgiczne, mające na celu odnerwienie tego narządu. Są to
jednak zabiegi inwazyjne traktowane jako ostateczność –
tłumaczy dr Kryst. Warto pamiętać, że pęcherz nadreaktywny to
schorzenie, które dotyka również kobiety. Z badania “Zdrowa
ONA” wynika, że ponad 56% mężczyzn nie potrafiła wypowiedzieć
się jednoznacznie na ten temat tego, czy schorzenie występuje
wyłącznie u mężczyzn (zaznaczyła odpowiedź „Nie wiem”)2. I
dodaje – Można jednoznacznie stwierdzić, że rozpoznanie
pęcherza nadreaktywnego wydaje się z jednej strony prostym do
„wychwycenia” i postawienia rozpoznaniem objawowym, z drugiej
zaś strony wymaga bardzo uważnej współpracy pacjenta(-ki) i
lekarzy różnych specjalności. Wybór metody leczenia wymaga
stałej kontroli, systematycznej współpracy na poziomie lekarz-
pacjent oraz potwierdzonej merytorycznie zmiany czy kontynuacji
leczenia.
Na dzień dzisiejszy możemy wyróżnić następujące metody leczenia
pacjentów z rozpoznaniem pęcherza nadreaktywnego:
– zmiana trybu życia – obejmuje prawidłowe zasady spożywania
płynów, ćwiczenia mięśni dna miednicy w połączeniu z
czynnościowym treningiem pęcherza moczowego oraz
elektrostymulację w połączeniu z biofeedbeckiem,
– preparaty antymuskarynowe,
– miejscowa terapia estrogenowa (u kobiet),
– toksyna botulinowa,
– neuromodulacja,
– preparaty będące agonistami receptorów β-adrenergicznych,
– leki działające ośrodkowo.
Metody behawioralne
Na czym te metody polegają? Odpowiada ekspert programu “Zdrowa
ONA”, psycholog Iwonę Haak – Metody behawioralne zalecane są w
leczeniu pacjentów z łagodnymi objawami. Polegają na
wypracowaniu wspólnie z pacjentem prawidłowych odruchów
opróżniania pęcherza i przywróceniu odpowiedniego cyklu
wypróżnień poprzez wymuszanie oddawania moczu w stałym rytmie
(jednakowe odstępy czasu od poszczególnych mikcji). Wspomniane
metody to ćwiczenia mięśni dna miednicy opisane przez Kegla
oraz nauka reakcji na wystąpienie odczucia parcia poprzez
wytworzenie rozluźnienia lub odwrócenia uwagi i wywołanie
skurczu w innych mięśniach. Pacjent wspólnie z lekarzem powinni
więc dążyć do wydłużania czasu pomiędzy mikcjami.