Urbanistyczno-przemysłowa, wręcz rabunkowa względem dobra przyrody, gospodarka człowieka, przyczynia się do niszczenia naturalnego środowiska, powodując gwałtowny i stały proces zmniejszania się przyrodniczej różnorodności Europy. Tym samym cenne i unikatowe siedliska, występujące na obszarze naszego kontynentu ponoszą znaczne szkody, co prowadzi do spadku liczby i zasięgu występowania gatunków, siedlisk i krajobrazów. Dlatego właśnie dziś, tak ważne jest zintegrowane działanie wszystkich krajów Europy, chroniące przyrodę, a tym samym człowieka przed zagładą.
Unia Europejska od lat podejmuje przedsięwzięcia na rzecz ochrony ekosystemu. Działaniem objęto również kraje środkowej i wschodniej Europy – od 1993 roku (konferencja w Lucernie) Albania, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa Polska, Rosja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Ukraina i Węgry zobowiązane zostały do opracowania programu na rzecz ochrony środowiska, dostosowanego do własnych potrzeb i zagrożeń środowiska. Jednym z jego priorytetów było właściwe postępowanie z odpadami – czynnikiem istotnie wpływającym na zanieczyszczanie środowiska.
Postanowienia konferencji w Lucernie korespondowały z założeniami “Ochrony Dziedzictwa Przyrodniczego Europy”, zaproponowanymi w Deklaracji z Maastricht przez Radę Europy, w której akcentowano, że ochrona europejskiego dziedzictwa przyrodniczego jest konieczna dla zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) naszego kontynentu i powinna być wspólnym obowiązkiem wszystkich krajów i regionów.
Ochrona naturalnego środowiska nie jest więc wymysłem grupy zapaleńców. Wynika z powinności moralnych, jak i z obowiązków prawnych. Unia Europejska uchwaliła już ponad trzysta aktów prawnych z zakresu ochrony środowiska. Mają one służyć wdrażaniu idei zrównoważonego rozwoju. Taki zapis przyjęto również na konferencji ONZ w Rio de Janeiro w 1992 r. (dokument Agenda 21), podpisanym także przez Polskę. Tak więc w Polsce proces harmonizacji naszego prawa z prawem Unii Europejskiej postępował już na wiele lat przed wejściem do struktur UE.
Współczesna cywilizacja i gospodarka rynkowa, to cywilizacja śmieci. Mnożą się odpady, w tym te najbardziej groźne i trudne do utylizacji – nieorganiczne (wyroby z tworzyw sztucznych). Z powstającymi w zastraszającym tempie górami śmieci borykają się już prawie wszystkie kraje na świecie. Niektóre z nich dopracowały się specjalnych programów postępowania ze swoimi odpadami, nazywanych gospodarką odpadami. Ich najważniejszą tendencją jest przede wszystkim ograniczanie ilości odpadów u źródeł ich powstawania oraz tworzenie strategii zarządzania odpadami w skali gminnej, regionalnej, krajowej, a nawet globalnej.
Programy mają minimalizować zanieczyszczanie wód, atmosfery, gleby a maksymalizować recykling (stąd ważne jest selektywne gromadzenie odpadów). Zakładają również wprowadzenie obowiązku uzyskiwania przez podmioty gospodarcze zezwoleń (licencji, koncesji) na gromadzenie odpadów, transportowanie, składowanie, pozyskiwanie surowców wtórnych, kształtowanie przekonań o osobistej odpowiedzialności każdego obywatela za ochronę środowiska i jego zasobów w miejscu pracy, zamieszkania i wypoczynku oraz tworzenie systemu prawnego, któremu patronować będzie zasada: zanieczyszczający płaci.
Opracowane w krajach Unii Europejskiej zasady gospodarki odpadami uwzględniają powyższe tendencje światowe. Zostały one wyszczególnione w Jednolitym Akcie Europejskim. Art.130 R tego Aktu określa trzy naczelne zasady polityki ekologicznej: prewencję, naprawianie szkód u źródeł ich powstawania i ponoszenie kosztów przez zanieczyszczającego środowisko. Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich nr 75/442, zwana dyrektywą ramową dla zarządzania odpadami, zobowiązuje państwa członkowskie do: zakazu niekontrolowanego odprowadzania odpadów; stworzenia zintegrowanej sieci (systemu) przedsiębiorstw zajmujących się gospodarką i utylizacją odpadów; opracowywania strategii gospodarki odpadami.
Idea zrównoważonego rozwoju dotyczy rozwoju społeczno-gospodarczego, w którym w celu zrównoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli – zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń – następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych.
URSZULA GIŻYŃSKA