1403 / nr 4 / 2019-01-24

Okres nowego roku jest zawsze czasem życzeń. Niekiedy się one spełniają, częściej jednak wydarzenia zaskakują, wymuszając zmiany. Czego sobie życzono w noworoczny dzień 1919 r.? „Święto Nowego Roku przeżyliśmy pod wrażeniem radosnych wieści z zaboru pruskiego. Jakoś więcej nadziei i otuchy odczuwamy teraz u progu 1919 r., który na pewno zjednoczy naszą ojczyznę”. Wydarzenia tego roku wymusiły zjednoczenie większości Narodu.

Losy tego niezwykłego Polaka – gorącego patrioty – przypominają o bohaterstwie tych, którym przyszło żyć w trudnych latach zaborów. W latach 90. XX wieku dr Zofia Strzyżewska – wówczas kustosz Muzeum Więźniów X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej Oddziału Muzeum Niepodległości – zwróciła uwagę na przechowywany w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie anonimowy rękopis zatytułowany „Przed 60 laty” i podjęła nad tym tekstem prace badawcze.

W lipcowym numerze „Nad Wartą” z minionego roku pisaliśmy co nieco o historii Szpitala NMP oraz o zasługach dr. Juliana Kalinki, który w prowadzonej przez siebie placówce hospitalizował rannych podczas styczniowej insurekcji. Dzisiaj przypomnimy i postaramy się szerzej zaprezentować sylwetkę głównego lekarza i cywilnego naczelnika Częstochowy tamtego trudnego okresu oraz innych, którzy wówczas nieśli pomoc powstańcom bądź byli związani z miastem.

1 stycznia 1907 r. – ukazał się pierwszy numer „Gońca Częstochowskiego”, najdłużej wydawanej gazety w Częstochowie. Pismo było wydawane (z przerwą sierpień 1909 r.–czerwiec 1910 r.) do 3 września 1939 r. Wydawcą, w ciągu całego okresu, był Franciszek Dionizy Wilkoszewski.

Mimo że od działań wojennych z września 1939 roku minęło już ponad 79 lat, to wydarzenia te nadal w wielu aspektach pozostają dla nas sporą zagadką. Do niedawna, jednymi z najmniej znanych były działania bojowe 7 Dywizji Piechoty we wrześniu 1939 roku. I choć w ostatnich latach dzięki kompleksowym badaniom odkrywane są kolejne karty z historii „wrześniowych” walk w rejonie Częstochowy, to bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że temat ten nadal posiada duży potencjał.

Region częstochowski odegrał znaczącą role w Powstaniu Styczniowym. To właśnie w regionie częstochowskim dochodziło do wielkich bitew powstańczych, jak np. o Koniecpol (25 maja 1863 r.), pod Kruszyną (29 sierpnia 1863 r.) i Mełchowem (30 września 1863 r.). A w samej Częstochowie miały miejsca liczne manifestacje patriotyczne, poprzedzające wybuch powstania. Jednych z inicjatorów i pomysłodawców tychże wydarzeń był Edward Michał Zachariasz Stawecki.