Plutonowy Roman Zych
Plutonowy Roman Zych
Roman Zych urodził się 10 lipca 1898 roku we wsi Brzeziny Wielkie (aktualnie Brzeziny Nowe), należącej do gminy Poczesna. Był synem Piotra i Marianny (z domu Cieślak). W czasie swoich młodzieńczych lat pracował jako górnik.
Początkowo w Wojsku Polskim, odbywał służbę w Drugiej Baterii Pierwszego Dywizjonu Dziewiątego Pułku Artylerii Polowej. W tej jednostce pełnił funkcję działonowego. Był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej, podczas której otrzymał przydział do 9. Dywizji Piechoty, wchodzącej w skład 3. Armii Władysława Sikorskiego. Po dotarciu do miejsca mobilizacji (okolice Siedlec) wyznaczony został na działonowego Drugiej Baterii Dziewiątego Pułku Artylerii Polowej.
5 września 1920 roku 2. Bateria 9. PAP brała udział w starciu z Armią Konną Siemiona Budionnego. Oddział, do którego przynależał Roman Zych, stacjonował wówczas w Stepankowiczach (obecnie Stefankowice), położonej na zachód od miejscowości Uściuług. Około godziny 15.00, dowódca 1. Baterii 9. PAP, podporucznik Zenon Staszek, z punktu obserwacyjnego, spostrzegł maszerującą w ich stronę kawalerię wroga. Podczas tego natarcia największą odwagą wykazał się plutonowy Zych. Nie bacząc na silne strzały karabinowe chwycił za działo i otworzył intensywny ogień w stronę oddziałów rosyjskich. Tym samym, w znacznym stopniu, przyczynił się do zatrzymania ataku nieprzyjaciela na 15. pułk piechoty w okolicach Hrubieszów-Horodło. Po bitwie oszacowano, że, w wyniku kontrataku działonowego Zycha, bolszewicy doznali znaczących strat. Po stronie agresora zginęło i zostało rannych kilkunastu żołnierzy, w tym mający rangę pułkownika i komisarza.
Przede wszystkim za ten czyn Roman Zych został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari V klasy. Po raz pierwszy to odznaczenie otrzymał w dniu rozejmu, a więc 27 listopada 1920 roku, na wniosek dowództwa 3 Armii, który ostatecznie zatwierdził Dekret Naczelnego Wodza. W związku ze zmianami zasad odznaczania Krzyżem Virtuti Militari, 1 maja 1933 roku, Zych tym orderem został uhonorowany ponownie. Ponadto za swój bohaterski czyn otrzymał 24 hektary ziemi w okolicach Równego na Wołyniu. Odmówił jednak przyjęcia tej nagrody, bowiem wiązałoby się to z przeprowadzką.
W okresie międzywojennym nasz bohater pracował jako magazynier na dworcu kolejowym w Częstochowie. Po wzięciu ślubu zamieszkał w Kawodrzy Górnej (obecnie dzielnica Częstochowy). Zmarł 25 lutego 1953 roku lutego. Pochowany został na cmentarzu Zacisze.
Norbert Giżyński