W związku z przypadającą na 2019 rok, wyjątkową, okrągłą 80. rocznicą agresji niemieckiej na Polskę 1 września 1939 roku, autor pragnie zaprezentować Czytelnikom równie wyjątkową sylwetkę jednego z największych bohaterów tamtych zmagań.
Kilka słów wstępu
W związku z przypadającą na 2019 rok, wyjątkową, okrągłą 80. rocznicą agresji niemieckiej na Polskę 1 września 1939 roku, autor pragnie zaprezentować Czytelnikom równie wyjątkową sylwetkę jednego z największych bohaterów tamtych zmagań. Postać, o której na łamach „Nad Wartą” była już niejednokrotnie mowa, a która w Lublińcu i Częstochowie ze wszech miar zasługuje na upamiętnienie, czy to w formie tablicy pamiątkowej, czy też w formie nazwy ulicy. Postacią tą jest jeden z najdzielniejszych i najzdolniejszych oficerów liniowych w dywizji, mjr Józef Pelc, dowódca I batalionu 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty, a zarazem dowódca obrony pozycji opóźniającej „Lubliniec”. Heroiczna walka stoczona w jej obronie 1 września 1939 roku, będąca pierwszą regularną bitwą lądową kampanii wybija się – także pod kątem wysokich strat przeciwnika – spośród wszystkich innych bitew i potyczek stoczonych 1 września przez jednostki Wojska Polskiego przeciwko siłom niemieckiej 10. Armii oraz wyróżnia się na tle zmagań toczonych tego dnia na innych odcinkach całego frontu polsko-niemieckiego.
Dzięki zdecydowanej i nieugiętej postawie, żołnierze mjr. Pelca wykonali swe zadanie z nawiązką, na ponad siedem godzin zatrzymując natarcie sił głównych dwóch niemieckich dywizji piechoty (4 i 46 DP), zadając im przy tym bolesne straty w ludziach i w sprzęcie. Za obronę pozycji „Lubliniec” mjr Pelc już 1 września 1939 roku został przedstawiony przez płk. dypl. Kazimierza Janickiego do odznaczenia Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Jednocześnie, doceniając niezwykłą postawę i poświęcenie żołnierzy, płk Janicki przedstawił do odznaczenia orderem Virtuti Militari cały I batalion 74 Gpp, jako pierwszą jednostkę liniową 7 Dywizji Piechoty i jedną z pierwszych (jeśli nie pierwszą) jednostek Wojska Polskiego walczących w kampanii polskiej 1939 roku. W związku z niedawną rocznicą urodzin Józefa Pelca, warto przedstawić biogram zawierający najważniejsze fakty z jego nieprzerwanej, ponad 20-letniej służby w Wojsku Polskim.
Biogram
Józef Adolf Pelc, ur. 25 I 1898 w Rudkach; ukończył gimnazjum i liceum w Łańcucie; w 1916 zdał maturę; od lipca 1912 należał do polskich drużyn harcerskich; w maju 1916 został wcielony do armii austriackiej i skierowany do szkoły oficerskiej w Radymnie; następnie przydzielony do austriackiego 34 Pułku Strzelców, w szeregach którego walczył na froncie wschodnim; ukończył specjalistyczne kursy ze znajomości ciężkiej broni maszynowej oraz broni gazowej; następnie jako dowódca plutonu walczył na froncie bałkańskim i włoskim; pod koniec 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, przydzielony do 9 pp (w lutym 1919 przemianowanego na 14 pp); w 1919 jako dowódca plutonu karabinów maszynowych w 10 kompanii 14 pp walczył na froncie ukraińskim; zachorował na malarię; po rekonwalescencji brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej; od czerwca 1920 służył w batalionie zapasowym 14 pp, a następnie w rezerwowym 131 batalionie karabinów maszynowych; 13 IX 1920 przeniesiony na stanowisko dowódcy plutonu km w 3 kompanii km 35 pp, a następnie kompanii; wraz z pułkiem zakończył szlak bojowy pod Baranowiczami; w latach 1920–1925 służył w 35 pp z garnizonem w Łukowie; 7 IV 1924 awansowany na stopień porucznika; w 35 pp dowodził kompanią ckm; był wybitnym sportowcem, uczestniczył w wielu zawodach lekkoatletycznych w których zdobył m.in. tytuł wicemistrza Wojska Polskiego w biegu na 100 m; w 1926 został skierowany na kurs do Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu; 24 IX 1926 przeniesiony na stanowisko wychowawcy i dowódcy kompanii w Korpusie Kadetów nr 3 w Rawiczu, gdzie pozostawał do 1929; 1 I 1927 awansowany na stopień kapitana; 5 VII 1929 ukończył CWSGiS w Poznaniu; w 1929 przeniesiony do 74 Gpp na stanowisko dowódcy kompanii; w 1933 zaliczył kurs dowódców batalionów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie; awansowany na stopień majora ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 roku; dowodził batalionem, a następnie pełnił funkcję II zastępcy dowódcy pułku (kwatermistrza); w IX 1939 dowódca I batalionu 74 Gpp, a jednocześnie dowódca umocnionej pozycji opóźniającej „Lubliniec”; dowodził batalionem w ciężkich walkach pod Lublińcem (1 IX) i Złotym Potokiem (3–4 IX), w trakcie których wykazał się doskonałym zmysłem taktycznym oraz osobistym męstwem; za walkę w obronie pozycji „Lubliniec”, podobnie jak dowodzony przez niego I batalion 74 Gpp (jako jednostka), przedstawiony przez płk. dypl. Kazimierza Janickiego do odznaczenia orderem Virtuti Militari; po wyjściu z okrążenia wraz z częścią 74 Gpp kontynuował walkę; dowodził batalionem zbiorczym 7 DP; swój szlak bojowy zakończył pod Ciepielowem, gdzie poległ w walce z oddziałami niemieckiego 15 ppzmot., według przekazów do końca obsługując jeden z ckm; pochowany przy drodze w lesie ciepielowskim, wraz z dwoma innymi oficerami (istnieją przesłanki świadczące o tym, że mjr Pelc mógł polec w innym miejscu i czasie, jednak wymagają one weryfikacji i na dzień dzisiejszy nie mogą stanowić merytorycznego punktu odniesienia); żołnierzy 7 DP (głównie z 74 Gpp) wziętych do niewoli niemieckiej pod Ciepielowem spotkał tragiczny los, stali się ofiarami jednej z największych niemieckich zbrodni wojennych we wrześniu 1939 roku; kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari (nadanego 1 IX 1939, oficjalnie uznanego i przyznanego 31 VII 1967), Krzyża Walecznych trzykrotnie, Srebrnego Krzyża Zasługi i innych.
Opisy do artykułu o mjr. Józefie Pelcu
1. Mjr Józef Pelc, II zastępca dowódcy 74 Gpp (kwatermistrz), dowódca I batalionu 74 Gpp oraz dowódca umocnionej pozycji opóźniającej „Lubliniec”, za której obronę został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Na zdjęciu jeszcze w stopniu kapitana
2. Mjr Józef Pelc na czele jednej z ostatnich defilad 74 Gpp w Lublińcu, 1939 rok. Defiladę odbiera płk Wacław Wilniewczyc w towarzystwie ppłk. dypl. dr. Stanisława Wilimowskiego oraz przedstawicieli władz cywilnych
Adam Kurus