Od parafii do parafii w byłym województwie (236)
Nadchodząca 70-ta rocznica ataku Niemiec na Polskę i bitwy pod Mokrą ma być uczczona wielkim pokazem plenerowym, który odtworzy po raz pierwszy jej przebieg. Ponadto na wytyczonej w 2005 roku przez Urząd Gminy w Miedźnie ścieżce edukacyjno – historycznej mamy odcinek trasy (z Mokrej do Wilkowiecka) poświęcony tej bitwie – poprzez planszę i głaz pamiątkowy, które stanowią pierwszą stację na tym szlaku. W 1964 r. Szkoła Podstawowa w Mokrej otrzymała – po dużych trudnościach formalnych – imię „Bohaterów Walk pod Mokrą w 1939 roku”. Od tej pory na jej frontonie znajduje się marmurowa tablica z napisem: „Za Honor i Ojczyznę Bohaterom poległym w walce z hitlerowskim najeźdźcą 1 – 2 września 1939 roku”. Natomiast wewnątrz budynku urządzono Izbę Pamięci, w której zbiorach znalazły się eksponaty i pamiątki godne rangi muzeum. Kilkaset zdjęć i dokumentów (w tym odnalezione przy poległych żołnierzach), listy, dyplomy, księgi pamiątkowe, wreszcie mundury, czapki, hełmy, maski gazowe, manierki i menażki, a także fragmenty uzbrojenia odszukane na polu bitwy pod Mokrą – przypominają o wielkim boju Wołyńskiej Brygady Kawalerii. Niestety wiosną w 2005 r. najstarsza część budynku szkolnego (przedwojenna) uległa zawaleniu. W niej właśnie ulokowany był wyjątkowy zbiór pamiątek związanych z heroiczną bitwą pod Mokrą. Uratowany jednak zbiór ma teraz prowizoryczne pomieszczenie (w holu i w jednej z klas), stanowiąc jeden z przystanków na ścieżce edukacyjno-historycznej gminy Miedźno. Natomiast murowany parafialny kościół po przeciwnej stronie drogi powstawał niedawno, bo na przełomie XX i XXI wieku. Również na jego ścianie (przy wejściu) mamy tablicę z informacją: „Świątynia pokoju i pojednania 1939-1999”. Upamiętnia ona pierwszy pobyt w Mokrej niemieckich weteranów bitwy, stoczonej tutaj 60 lat wcześniej. Mimo początkowych oporów polskich żołnierzy, by nie okazywać gestów pojednania naszym najeźdźcom, to w następnym spotkaniu zorganizowanym w Mokrej (1 września 2002 r.) uczestniczyli także polscy weterani. Wtedy to niemieccy i austriaccy weterani Wermachtu ufundowali dla nowo wybudowanego kościoła parafialnego w Mokrej dzwon „Pokoju i Pojednania”. By kościół ten mógł powstać najpierw utworzono w Mokrej parafię, co stało się w 1981 r. (wcześniej istniał już – od 1974 r. – tzw. wikariat, który prowadził kapłan z Miedźna). Do czasu powstania tej świątyni funkcje parafialne spełniał wysłużony, drewniany kościółek – opisany już w poprzednim odcinku. W lasach na wschód od Mokrej archeolodzy z Uniwersytetu Jagiellońskiego prowadzą od 1994 r. badania największego w Polsce cmentarzyska z czasów kultury przeworskiej. Datuje się ją na okres od II wieku przed nasza erą do V wieku naszej ery i nazwę swą przyjęła od cmentarzyska Gać pod Przeworskiem (woj. podkarpackie). W tym okresie rozwinęła się na obszarze przyszłej Polski produkcja żelaza (ośrodki dymarskie w Górach Świętokrzyskich) i właśnie metalowe przedmioty (tarcze, miecze, szpile) odkopywano – na stanowiskach grobów ciałopalnych – pod Mokrą. Wskazały one iż istniała tutaj osada wschodnich Germanów, którzy musieli być zręcznymi wykonawcami metalowych przedmiotów (m. in. narzędzi medycznych!). Odkryte ślady zrębów jednej z chat nasunęły społecznikom z gminy Miedźno pomysł zrekonstruowania na skraju Mokrej dawnej osady Germanów. Jeśli znajdą się pieniądze na ten cel, to Mokra może zyskać w niedalekiej przyszłości kolejny akcent historyczny.
Andrzej Siwiński