Według raportu ZUS dotyczącego cudzoziemców, w polskim systemie ubezpieczeń społecznych składki na konto naszego ubezpieczyciela wpłaca ponad 425 tys. Ukraińców (w 2008 roku liczba ta wynosiła niewiele ponad 16 tys.), co stanowi niemal 75% wszystkich cudzoziemców objętych polskim ubezpieczeniem1. Tyle dane oficjalne.
Szacunkowo w Polsce może pracować i mieszkać nawet 2 miliony naszych sąsiadów. Jak Polacy reagują na Ukraińców pracujących w Polsce? Jaki mają do nich stosunek? Czy jest to bardziej sympatia czy niechęć? Czy chcemy obecności obywateli Ukrainy w naszym najbliższym otoczeniu? Na te i inne pytania spróbował odpowiedzieć dział badań Intelligence Team w Havas Media Group w zaprezentowanym poniżej badaniu dotyczącym postaw Polaków wobec Ukraińców pracujących w Polsce.
Obywatele Ukrainy na stałe wpisali się już w polski krajobraz. Coraz częściej słyszymy język ukraiński w sklepie czy na ulicy. Ukraińcy to coraz częściej nasi sąsiedzi, współpracownicy czy kurierzy dostarczający paczki pod nasze drzwi. Obecność obywateli Ukrainy w Polsce dostrzegają samorządy, wprowadzając szereg udogodnień, które mogę ułatwić Ukraińcom codzienne funkcjonowanie w naszym kraju (np. język ukraiński w biletomatach). Także różne firmy działające na polskim rynku coraz częściej wychodzą z ofertami skierowanymi do pracowników zza wschodniej granicy.
STOSUNEK POLAKÓW DO UKRAIŃCÓW PRACUJĄCYCH W POLSCE
Większość przebadanych Polaków (ponad 80% badanych) zadeklarowała, że przynajmniej od czasu do czasu ma kontakt z pracującymi w Polsce Ukraińcami. Większość z nich spotyka Ukraińców pracujących w sklepach oraz na placach budowy. Niemal 1/5 Polaków wskazała, że Ukraińcy to także ich sąsiedzi.
Stosunek Polaków do pracujących w Polsce Ukraińców jest na ogół pozytywny. Sympatię dla pracujących w Polsce Ukraińców deklaruje co drugi z badanych Polaków (52%). Szczególnie pozytywnie nastawieni do sąsiadów zza wschodniej granicy zdają się być osoby po 55 roku życia i mieszkańcy miast. W tych grupach odpowiednio 62,5% (osoby 55+) i 63,3% (duże miasta) badanych osób wskazało, że ich stosunek do pracowników z Ukrainy jest pozytywny. Niechętnym Ukraińcom jest tylko 12% Polaków (co ciekawe – są to w większości osoby młode, do 34 r.ż.).2
OSOBY Z UKRAINY W NASZYM NAJBLIŻSZYM OTOCZENIU
Większość Polaków nie ma problemu z obecnością Ukraińców w swoim najbliższym otoczeniu. Większość z badanych osób wskazała, że mogłaby zgodzić się, żeby obywatel Ukrainy był naszym znajomym lub sąsiadem. Niemal 81% badanych nie miałaby również problemu pracowaniem z Ukraińcami w tej samej firmie. Najmniejszy odsetek przebadanych osób zgodziłby się, żeby obywatel Ukrainy był ich przełożonym, jednak należy podkreślić, że nawet w tym przypadku odsetek ten nie przekracza 50%.
Możemy zauważyć, że taki układ relacji związany jest z ich „bliskością” – bez problemu zgodzilibyśmy się na te relacje, które mają najbardziej neutralny charakter – zwykłą znajomością czy relacjami sąsiedzkimi. Im bliższy charakter ma relacja tym większy dystans społeczny. Największy problem Polacy mieliby z relacją przełożony – podwładny. W tym przypadku tylko 53,1% Polaków zgodziłoby się, aby osoba pochodząca z Ukrainy była ich przełożonym. Należy jednak podkreślić, że na tego typu relację zgodziłaby się ponad połowa przebadanych osób i biorąc pod uwagę ten wskaźnik, większość Polaków wykazuje dużą tolerancję i niski dystans społeczny w stosunku do Ukraińców pracujących w Polsce.
Jak wygląda kwestia dystansu społecznego wśród różnych grup? Z przeprowadzonego przez nas badania wynika, że to kobiety są na ogół bardziej tolerancyjne i wykazują mniejszy dystans społeczny w stosunku do Ukraińców niż mężczyźni. Jedynie w aspekcie związków małżeńskich lub partnerskich mężczyźni zdają się być bardziej otwarci niż kobiety. 67,4% badanych mężczyzn nie miałaby nic przeciwko, żeby osoba pochodząca z Ukrainy była ich partnerem lub partnerką, z kolei wśród kobiet odsetek ten wynosi 49%.
Biorąc pod uwagę dystans społeczny wśród różnych grup wiekowych zauważalna jest pewna szczególna prawidłowość. Najmniej tolerancyjne i zarazem wykazujące największy dystans społeczny wobec Ukraińców są osoby młode, przede wszystkim w wieku 18 – 24 lata. Największą tolerancję wobec osób tej narodowości wykazują trochę starsze pokolenia, szczególnie osoby po 55 roku życia. Taki wynik może być pochodną poglądów politycznych i społecznych młodych Polaków, którzy obecnie trochę częściej deklarują poglądy prawicowe i konserwatywne, w związku z czym mogą być bardziej skłonni do wskazywania na najbardziej skrajne odpowiedzi.
Tabela 1: Na ile zgodził[-a]byś się, aby osoby z Ukrainy była…
18 – 24 lata
25 – 34
lata
35 – 44
lata
45 – 54
lata
55+
Twoim szefem/szefową
33,6%
50,5%
60,9%
52,0%
59,9%
Twoim partnerem/partnerką życiowym/życiową
37,2%
51,3%
69,8%
54,7%
66,2%
Partnerem/partnerką Twojego dziecka
40,8%
60,1%
78,4%
61,5%
71,8%
Twoim przyjacielem/przyjaciółką
56,5%
69,4%
86,8%
78,7%
81,8%
Przyjacielem/przyjaciółką Twojego dziecka
56,1%
72,4%
88,3%
78,4%
86,9%
Twoim współpracownikiem/współpracowniczką
69,0%
68,9%
86,7%
79,8%
91,4%
Twoim sąsiadem/sąsiadką
70,6%
74,9%
89,8%
83,3%
89,8%
Twoim znajomym/znajomą
69,1%
85,8%
93,3%
84,1%
90,8%
UKRAIŃCY NA POLSKIM RYNKU PRACY W OCZACH POLAKÓW
Dla większości Polaków obecni na polskim rynku pracy Ukraińcy nie stanowią większego problemu. Blisko 60% przebadanych Polaków uważa wręcz, że nasze nastawienie do Ukraińców pracujących w Polsce powinno być bardziej pozytywne. Dostrzegamy, że obecność ukraińskich pracowników jest korzystna dla naszego rozwoju gospodarczego, raczej nie mamy poczucia, że pracownicy z Ukrainy zabierają Polakom miejsca pracy. Co ważne, ponad 65% osób uczestniczących w badaniu wskazało, że nie podoba im się wrogi stosunek niektórych Polaków wobec pracowników z Ukrainy.
Przebadani Polacy w większości zgadzali się ze stwierdzeniem, że Ukraińcy pracujący w Polsce powinni być traktowani na równi z polskimi pracownikami. Również w kwestii wynagrodzeń Polacy oczekują równości (ponad 57% przebadanych Polaków zgadza się, że obywatele Ukrainy pracujący w Polsce powinni zarabiać tyle samo, co Polacy wykonujący tę samą pracę). Polacy zauważają też negatywne zachowania niektórych polskich pracodawców – niemal 60% badanych Polaków zgodziło się ze stwierdzeniem, że pracownicy z Ukrainy są często wykorzystywani przez polskich pracodawców (co może być m.in. echem głośnych publikacji prasowych opisujących przykłady wykorzystywania Ukraińców przez pracodawców i pośredników pracy).
JAK POLACY ODBIERAJĄ DZIAŁANIA MAREK SKIEROWANE DO PRACUJĄCYCH W POLSCE UKRAIŃCÓW?
Obecność Ukraińców w Polsce zauważają nie tylko zwykli obywatele – zauważają ją także samorządy wprowadzając rozwiązania, które mają na celu ułatwienie obywatelom Ukrainy codzienne funkcjonowanie w naszym kraju. Również marki obecne na polskim rynku dostrzegają, że tak duża liczba Ukraińców pracujących i mieszkających w Polsce stanowi całkiem duży potencjał zakupowy. Operatorzy telefoniczny, dostawcy internetu i telewizji, banki czy instytucje finansowe coraz częściej wychodzą z ofertą dostosowaną do tej grupy.
Jak na obecność ofert skierowanych do Ukraińców reagują Polacy? Podobnie jak w przypadku ogólnych postaw wobec Ukraińców, także działania marek skierowane do tej grupy odbieramy całkiem dobrze – pozytywne nastawienie do tego typu działań deklaruje ponad połowa przebadanych Polaków. Negatywne nastawienie deklaruje niecałe 20% przebadanych osób.
Podobnie jak w przypadku poprzednich analiz, także jeśli chodzi o aspekt związany z działaniami marek i samorządów – najbardziej tolerancyjne są trochę starsze pokolenia, od 35 roku życia wzwyż. Najmniej pozytywnie oceniają tego typu działania osoby młode, w wieku 18 – 24 lata. Różnice w ocenie działań marek występują również pod względem miejsca zamieszkania. Większe pozytywne nastawienie deklarują mieszkańcy miast (powyżej 58%), niż wsi (50%). Nadal należy jednak pamiętać, że osoby oceniające tego typu działania negatywnie stanowią mniejszość.
– Biorąc pod uwagę liczne doniesienia prasowe dotyczące traktowania ukraińskich pracowników przez polskich pracodawców czy zwykłych obywateli mogłoby się wydawać, że stosunek Polaków do Ukraińców jest skrajnie negatywny, obarczony wzajemną podejrzliwością i niechęcią. Tymczasem jak widać to na przykładzie przeprowadzonych przez nas badań, sytuacja przedstawia się zupełnie inaczej. Ponad połowa przebadanych przez nas Polaków deklaruje, że ich stosunek do Ukraińców jest pozytywny. Nie mamy problemu z obecnością Ukraińców w naszym bliższym i dalszym otoczeniu. Zgodzilibyśmy się, aby obywatel Ukrainy był naszym sąsiadem, znajomym czy współpracownikiem. Dostrzegamy pozytywny wpływ ukraińskich pracowników na naszą gospodarkę i chcielibyśmy, aby pracownicy zza naszej wschodniej granicy mogli pracować w Polsce na takich samym zasadach jak Polacy – mówi Anna Ostrowska, Insight Specialist w Havas Media Group.
Informacja o badaniu: Badanie zostało przeprowadzone w lutym na ogólnopolskim internetowym panelu badawczym Ariadna na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków (po 18 r.ż.). Metodologia: CAWI. Wielkość próby: n=1060.
r