To, że Wyżyna Krakowsko-
Częstochowska jest unikalnym
regionem w Polsce, zarówno pod
względem przyrodniczym,
krajobrazowym, jak i
historycznym – wiemy już od
dawna. O niezwykłości tego
obszaru przyrodniczego
decyduje bogata fauna oraz
zróżnicowana flora.
Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej spotykamy liczne rośliny
górskie, kserotermiczne, relikty, endemity, a wiele gatunków
występuje na granicy swego zasięgu. Odnotowano tu 156 gatunków
roślin ściśle chronionych i 18 gatunków chronionych częściowo.
Znajduje się tu około 1500 gatunków roślin naczyniowych, w tym
około 85 gatunków roślin górskich schodzących na niż. Ten fakt
stawia rejon Jury – obok Tatr i Pienin – w rzędzie najbardziej
florystycznie wartościowych obszarów Polski.
Spotykamy tu takie rośliny jak przytulia krakowska, warzucha
polska, dzwonek syberyjski, dziewanna austriacka, aster gawędka,
goździk siny, wiśnia karłowata, kruszczyk drobnolistny, szałwia
łąkowa, macierzanka wczesna lub stepowa, kłokoczka południowa,
irga czarna, fiołek bagienny, storczyki i inne. Z gatunków
roślin górskich na uwagę zasługują rojnik górski, skalnica
gronkowa i kozłek trójlistny. Ponadto wymienić należy: żywiec
gruczołowaty (karpacki) oraz dziewięciolistny (sudecki),
parzydło leśne, przełącznik górski, tojad mołdawski i smukły,
paproć języcznik zwyczajny oraz paprotnik kolczasty.
Okazami są relikty flory stepowej porastające głównie
nasłonecznione zbocza dolin, z czego najistotniejszymi są
ostnica Jana i ostnica włosowata. W runie leśnym spotkać możemy
przylaszczkę pospolitą, zawilec gajowy i żółty, miodunkę ćma,
złoć żółtą, groszek wiosenny, pierwiosnek lekarski, śnieżyczkę
przebiśnieg, wawrzynka wilcze łyko, konwalię majową, szczyr
trwały, kopytnika pospolitego, pomocnika baldaszkowego oraz
borówkę czarną (jagodę) i borówkę brusznicę. Jesienią w lasach
(przy sprzyjającej pogodzie) spotkać można praktycznie wszystkie
gatunki grzybów. Do charakterystycznych krzewów występujących na
Jurze należą leszczyna, szakłak, tarnina, kruszyna, trzmielina,
dzika róża, jeżyna i malina. Natomiast duże obszary głównie
kamienistych nieużytków porasta jałowiec.
Nie mniej interesująco prezentuje się również fauna Jury
Krakowsko-Częstochowskiej. Żyje tu około 70 procent kręgowców
występujących w Polsce. W lasach można spotkać pospolite gatunki
ssaków, m.in. sarnę, dzika, lisa, zająca. Trudniej jest spotkać
kunę leśną, łasicę, gronostaja, jenota czy bobra. Bardzo
charakterystycznymi ssakami występującymi na Wyżynie Krakowsko-
Częstochowskiej są nietoperze. Spotykamy ich tu aż 19 gatunków,
tj. 90 procent gatunków nietoperzy występujących w Polsce. Do
najbardziej znanych zaliczyć należy podkowiec mały czy nocek
duży. Najliczniejszymi spośród kręgowców są ptaki – prawie 200
gatunków. Większość ptactwa gnieździ się w lasach. Z drapieżnych
występuje tu myszołów, jastrząb gołębiarz, puszczyk i krogulec;
ze śpiewających drozd, zięba, świstunka, strzyżyk i inne.
Spotykamy tu również gatunki niezwykle rzadkie, takie jak: kruk
czarny, orlik, trzmielojad, bocian czarny, skowronek borowy. Na
obrzeżach lasów żyją kulczyki, cierniówki, pokrzewki, makolągwy,
a wśród skał pustułka. Nad potokami żyje pluszcz, a na terenach
otwartych pliszka górska i niezwykle rzadki zimorodek. Obszary
piaszczyste zamieszkuje kulon, zaś przedstawicielem
charakterystycznym dla północnej części wyżyny jest lelek
kozodój. Wśród płazów ciekawymi gatunkami są grzebiuszka, zwana
buczkiem ziemnym, zamieszkująca piaszczyste rejony wyżyny,
wyjątkowo rzadka ropucha paskówka oraz kumak górski. Gady są
reprezentowane przez padalca turkusowego, jaszczurkę, zaskrońca,
żmiję i gniewosza.
Niezwykle bogatą i zróżnicowaną ekologicznie grupę stanowią
owady. Najpiękniejszymi z nich są motyle, a wśród nich paź
królowej, szlaczkoń szafraniec, modraszki i kraśniki. Do
najciekawszych chrząszczy należy zaliczyć chronionego jelonka
rogacza, biegacza złocistego, a także niedużą rynnicę lapońską.
Reliktem epoki lodowcowej jest wypławek kryniczny.
Ze względu na wartości przyrodnicze, ale również dla zachowania
wartości kulturowych, historyczne i archeologicznych, konieczne
stało się objęcia ochroną tego zakątka naszego kraju, nazywanego
Polską Szwajcarią. Realizowane jest to poprzez pomniki przyrody,
stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
użytki ekologiczne, rezerwaty przyrody i parki krajobrazowe.
Najwyższą formą ochrony na terenie Jury Krakowsko-
Częstochowskiej jest Ojcowski Park Narodowy.
Materiał ukazał na stronie: “Częstochowska Gazeta Ekologiczna”
(wydanie papierowe), której publikację współfinansuje Wojewódzki
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska
organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej w Katowicach.
RED