Choć Orląt Lwowskich stoi w Częstochowie od ponad ośmiu lat, to niezbyt wielu częstochowian słyszało o tym ważnym obiekcie, a nieliczna grupa mieszkańców go widziała. Szkoda, bo w opinii wielu osób z innych miast naszego kraju, zaliczany jest do najładniejszych tego typu pomników w Polsce. Warto więc przekazać nieco więcej informacji o tym obiekcie.
Z inicjatywą budowy pomnika poświęconego pamięci bohaterskich obrońców Lwowa (młodzież szkolna, studenci) zwanych „Lwowskimi Orlętami”, którzy w dniach 1-22 listopada 1918 r. walczyli z Ukraińcami o Polski Lwów, wystąpił w roku 2002 Zarząd Częstochowskiego Oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Rozpoczęły się starania o różnego typu zezwolenia, pozyskanie finansów i sponsorów; poszukiwanie architekta, rzeźbiarza, wykonawców. 28 października 2003 roku Rada Miasta poparła tę inicjatywę, a Prezydent Miasta objął honorowy patronat nad budową.
Projekty pomnika wykonali architekt mgr inż. Mariusz Błażewicz oraz artysta rzeźbiarz Szymon Wypych. Uzyskano zgodę Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie. Gromadzono fundusze. Prace mogły ruszyć.
21 kwietnia 2006 roku odbyło się uroczyste wmurowanie w fundamenty pomnika dwóch mosiężnych urn w kształcie łusek artyleryjskich, z których jedna zawierała akt erekcyjny, a druga ziemię z Cmentarza Orląt we Lwowie. W tej uroczystości brał udział ówczesny prezydent Miasta Tadeusz Wrona, przewodniczący Rady Miasta Ryszard Szczuka, członkowie Towarzystwa z prezesem Wacławem Baczyńskim, przedstawiciele organizacji kombatanckich, młodzież i mieszkańcy.
9 czerwca 2006 roku odbyło się uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika. Była to uroczystość z udziałem znakomitych gości, m.in. I wicewojewody śląskiego Artura Warzochy, prezydenta Tadeusza Wrony, przewodniczącego Rady Miasta Ryszarda Szczuki, posłów na sejm RP, prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Andrzeja Kamińskiego, ks. abp Stanisława Nowaka – metropolity częstochowskiego, paulina z Jasnej Góry o. płk. Jana Golonki, delegacjiPolaków z Lwowa i prezesa Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Wojskowymi we Lwowie Jana Franczuka. Oczywiście nie zabrakło członków Częstochowskiego Oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich z prezesem Wacławem Baczyńskim na czele, a także delegacji z innych miast Polski. W uroczystości udział wzięły liczne poczty sztandarowe organizacji kombatanckich, częstochowskich szkół, ZHP i innych organizacji, Kompania Honorowa Komandosów z Lublińca. Było uroczyste poświęcenie pomnika, okolicznościowe przemówienia, apel poległych, honorowa salwa z karabinów, złożenie wiązanek kwiatów, a na zakończenie montaż słowno-muzyczny o tematyce lwowskiej w wykonaniu młodzieży Gimnazjum nr 21 im. Orląt Lwowskich.
A jak wygląda pomnik? Oto nieco informacji: wysokość – 6 m, w tym wysokość podium – 0,75 m, kolumna 4 m, a wysokość zwieńczającego kolumnę Orła – 1,75 m. Orzeł przygotowujący się do lotu odlany jest z brązu, ma złotą koronę i waży 718 kg. Główna część pomnika to ważąca ponad 3,5 tony kolumna wykonana z jasnoszarego granitu. Na wys. 1,95 metra kolumnę opasują cztery tablice z brązu z płaskorzeźbami – z przodu i z tyłu to fragmenty cmentarza Orląt (Łuk tryumfalny i katakumby), na bocznych ścianach herby Lwowa i Częstochowy. W górnej części kolumny widnieje napis z mosiężnych liter: „Mortui sunt, ut liberi vivamus”, nad nim umieszczono Krzyż Obrony Lwowa z mieczami i dwie gałązki laurowe. W dolnej części kolumny widnieje napis: „Bohaterskim Obrońcom Lwowskim” Częstochowa A.D. 2006.
Z kolei na tylnej ścianie kolumny w górnej części widnieje data 1-22 XI 1918 (w tych dniach toczyły się walki z Ukraińcami o Polski Lwów), a niżej wymienione są nazwiska kilku pochodzących z naszego miasta obrońców Lwowa, którzy stracili życie w tej walce. Są to Stefan Setkiewicz, Zygmunt Dzieżbicki, Stanisław Skotnicki, Edward Gospodarek. Kolumna stoi na dwupoziomowym podium wyłożonym ciemnoczerwonymi płytami marmuru. Obok znajduje się metrowej wysokości ciemnoczerwony znicz i ułożona pochyło płyta z czerwonego marmuru, na której widnieje wyrzeźbiony cytat Jana Kochanowskiego: „A jeśli komu droga otwarta do nieba , tym co służą Ojczyźnie”.
Pomnik stoi na placu Orląt Lwowskich przylegającym do al. Pokoju, naprzeciwko budynku dawnego kina „Relaks”, a obecnie Tesco, na częstochowskim Rakowie.
Każdego roku w rocznicę zakończenia zwycięskiej obrony Lwowa odbywa się uroczystość z udziałem władz miasta, organizacji społecznych młodzieży szkolnej i mieszkańców. Pamiętamy o Orlętach. Organizatorami są Urząd Miasta i Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Częstochowie.
Należy wspomnieć, że w lipcu 2009 roku pod pomnikiem złożył kwiaty b. Prezydent RP na Uchodźstwie śp. Ryszard Kaczorowski.
Andrzej Szlichta, Częstochowa