Od parafii do parafii w byłym województwie (45)
Brama z wieżą zegarową i obok niej piętrowa oficyna (na zdjęciu), to jedyna pozostałość z dawnego pałacu w Maluszynie, który został zniszczony w r. 1945 (pożar w czasie parcelacji majątku). W zachowanych, dawnych budynkach dworskich znajdują się teraz mieszkania i szkoła podstawowa. Jednak pierwszą szkołę wystawił tutaj w połowie XIX w. ówczesny dziedzic Aleksander Ostrowski, którą nadal utrzymywał ostatni właściciel Maluszyna – Stanisław Potocki. Maluszyńska linia Ostrowskich powstała w r. 1738, gdy przedstawiciel tego rodu wykupił przez pośredników zadłużone dobra maluszyńskie od rodziny Malczewskich. Był nim Kazimierz Ostrowski herbu Korab ożeniony z Petronelą z Moszyńskich, sukcesorką dużego majątku pod Radomskiem.
Od tej pory Maluszyn staje się rezydencją tej rodziny, którą po przedwczesnej śmierci jej właściela (1753 r.) niepodzielnie gospodarzy przez 26 lat owdowiała dziedziczka. Największe zasługi dla rozwoju tego majątku poniósł jednak ich syn Michał, który najpierw cierpliwie robił karierę polityczną przy królu Stanisławie Poniatowskim – dochodząc do stopnia pułkownika wojsk koronnych – a po otrzymaniu w spadku dopiero co zniszczonego przez pożar Maluszyna doprowadził go ponownie do rozkwitu. Kolejno wykupuje okoliczne wsie, gdzie zakłada folwarki, młyny i cegielnie, które przynoszą duże zyski. Ożeniony z Marcjanną Tymowską ma z nią syna Wojciecha (który otrzymuje majątek w Radoszewnicy pod Koniecpolem, żeniąc się z Józefą Potocką).
Wnukiem jest Aleksander – uczestnik Powstania Listopadowego, który po powrocie do kraju (amnestia) także wykazał się dużym talentem w pomnażaniu majątku. Zakłada cukrownie, drenuje pola zwiększając plony, wreszcie wprowadza nowoczesną gospodarkę leśną oraz rybną (stawy zasilane kanałem z Pilicy). Jego córka Ludwika zakłada w r. 1880 obszerny sad i warzywnik z oknami szklarniowymi. Położone między Pilicą a dworem przynoszą niespotykane dotychczas plony. Ostatnim z Ostrowskich jest Józef (zm. w r. 1923) i po nim majątek przejmują – wspomniani już wcześniej – Potoccy z Koniecpola. Parafia w Maluszynie powstała dopiero na przełomie XIV i XV w. i posiadała drewniany kościół. W r. 1582 postawiono nowy, także drewniany kościół, który spłonął w r. 1777. Obecny, murowany powstawał w latach 1777- 87, i w r. 1900 przeszedł rozbudowę – co upamietniają łacińskie napisy na tylnej ścianie kościoła. Widnieją też tam daty dalszych remontów: 1891 i 1976. Połoźony malowniczo, bo nad wysokim, lewym brzegiem Pilicy, uległ poważnym zniszczeniom w r. 1945 – najpierw w czasie ostrzału aryleryjskiego a następnie podczas wichury. Mozolnie restaurowany, otrzymał dzisiejszy wygląd (na zdjęciu) w końcu lat 70. ub. w. Następnie odbudowano też zabudowania gospodarcze, oraz ponownie odnowiono kościół (r. 1988). W latach 90. odzyskano zabytkową, dawną plebanię -w ogrodzie za kościołem (która była w rękach świeckich ). W latach 1932-34 proboszczem był tutaj ks. Bonawentura Metler – którego sylwetka przewija się przez ten cykl. Na ścianie wejściowej do kościoła tablice poświęcone imiennie uczestnikom Wojny Bolszewickiej – w latach 1918-20
ANDRZEJ SIWIŃSKI