PARK KRAJOBRAZOWY ORLICH GNIAZD, o pow. 596,5 km2, położony na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej między przełomem Warty pod Mstowem na północy a Pustynią Błędowską i Rabsztynem na południu. Ciągnie się on długim (ok. 70 km) i wąskim pasem (przeciętnie ok. 7 km, przy czym największa szerokość – 25 km – występuje między Udórzem a Niegowonicami, a najmniejsza – 3 km – między Ogrodzieńcem a Pilicą. Na jego obszarze zgrupowana jest większość ruin zamków i strażnic obronnych, liczne ostańce i jaskinie. Park ten powołany został w latach 1980-1981 na podstawie uchwały WRN w Katowicach i Częstochowie.
PARK KRAJOBRAZOWY ORLICH GNIAZD, o pow. 596,5 km2, położony na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej między przełomem Warty pod Mstowem na północy a Pustynią Błędowską i Rabsztynem na południu. Ciągnie się on długim (ok. 70 km) i wąskim pasem (przeciętnie ok. 7 km, przy czym największa szerokość – 25 km – występuje między Udórzem a Niegowonicami, a najmniejsza – 3 km – między Ogrodzieńcem a Pilicą. Na jego obszarze zgrupowana jest większość ruin zamków i strażnic obronnych, liczne ostańce i jaskinie. Park ten powołany został w latach 1980-1981 na podstawie uchwały WRN w Katowicach i Częstochowie.
PARKI PAŁACOWE I DWORSKIE znajdowały się wokół dawnych pałaców i dworów, posiadały charakter krajobrazowy względnie urządzone były w stylu epoki. Zachowane występują w rejonie Częstochowy, Krzepic i Kłobucka. Na terenie Częstochowy należą do nich pozostałości rozległego parku w Rząsawie i resztki krajobrazowego parku w Dźbowie. Natomiast w regionie częstochowskim będą to:
PARK PAŁACOWY W KŁOBUKOWICACH, położony w 2 poł. XIX w. na pow. 9,6 ha, w odległości ok. 4 km od siedziby urzędu gminy w Mstowie. Zespół pałacowy składa się z pałacu, spichlerza, dwóch budynków mieszkalnych i parku. Przed wojną zespół był własnością K. Skarbka.
PARK DWORSKI W MAŁUSACH WIELKICH, w gminie Mstów, powstał w 2 poł. XIX w. na pow. 5,60 ha. Zespół składa się z dworu, rządcówki, kapliczki i parku. Właścicielem zespołu była rodzina Steinhagenów.
PARK PAŁACOWY W BOROWNIE, w gm. Mykanów, założono na pow. 3,3 ha w końcu XVIII w. Zespół składa się z pałacu pochodzącego z 1790 r. i przebudowanego w 1940 r., spichlerza i parku. Zachowane skrzydło pałacu i resztki parku są własnością L. Draba. W dawnym parku zachowane 4 stawy i posadzono sad owocowy.
PARK DWORSKI W WALENCZOWIE, w gm. Opatów, założono w końcu XIX w. na pow. 1,4 ha. Z dawnego zespołu zachował się tylko park, ogrodzony i utrzymany. Dwór należący do rodziny Szancerów uległ likwidacji.
PARK WIEJSKI WE WRZOSOWEJ, gm. Poczesna, założono w latach 1920-1930 na pow. blisko 4 ha. Centralną część zajmują budynki administracyjne i gospodarcze. Przedsiębiorstwa Budowy Dróg i Mostów. W latach międzywojennych istniała tu fabryka chemiczna i cementownia, której współwłaścicielem a zarazem dyr. był Rutkowski.
PARK DWORSKI W CHORONIU, w gm. Poraj, założono w końcu XIX w. na pow. 1,2 ha. Założycielem jego była rodzina Bylińskich. W 1945 r. zespół został upaństwowiony, a w 1976 r. dwór zniszczył pożar. Do dziś zachowały się tylko resztki dworu i zabytkowa aleja złożona z 31 okazów lipy drobnolistnej.
PARK DWORSKI W ZARĘBICACH, w gm. Przyrów, pochodzi z końca XIX w., kiedy to urządzono go na powierzchni 1,4 ha. W okresie międzywojennym był własnością S. Stojowskiego, potem PGR w Zarębicach. Z byłego zespołu dworskiego pozostało kilka budynków gospodarczych pochodzących z końca XIX i pocz. XX w. oraz zdewastowany park.
PARK DWORSKI W PODŁĘŻU SZLACHECKIM, w gm. Przystajń, założono na pocz. XX w. na pow. ok. 2 ha. Zespół dworski składa się z dworu mieszkalnego, pochodzącego z początków stulecia, budynku gospodarczego i parku, pozostawał prywatną własnością Z. Baczyńskiego.
PARK DWORSKI W KONINIE, w gm. Rędziny, założony w 2 poł. XIX w. na pow. 1,55 ha przez rodzinę Łąckich. Pozostałości zespołu dworskiego składają się tylko z suszarni i parku. Suszarnie przekształcono na dom mieszkalny, a park stał się po prostu zagajnikiem wśród pół uprawnych i sadów.
PARK DWORSKI W KOŚCIELCU, w gm. Rędziny, założono w drugiej poł. XIX w. na pow. 2 ha. Zespół dworski składa się z dworu dwóch czworaków i pozostałości parku. Dwór pochodzi z końca XIX w. i mieści obecnie przedszkole. Założycielem zespołu był Wereszczyński. Park w kształcie prostokąta wydłużonego jest ogrodzony i posiada urozmaicony drzewostan.
PARK DWORSKI W STARYM BUGAJU, w gm. Rudniki, powstał na pow. 0,6 ha. Zespół dworski składa się z dworu, budynków gospodarczych i parku. Dwór pochodzi z 1830 r. i stanowi prywatną własność Marii Sosnowskiej. Park ogrodzony, ma kształt wydłużonego prostokąta, a w jego północnej części znajduje się kolisty staw z trzema sztucznymi wyspami w kształcie stożka.
BOHDAN SNOCH