Od parafii do parafii w byłym województwie (247)
Stojący na stromym wzgórzu w Truskolasach drewniany kościół uchodzi za jedną z najpiękniejszych budowli sakralnych w Polsce. Pierwsza wzmianka o istniejącym tutaj kościele pochodzi z I połowy XV w., gdy miejscowość ta podlegała parafii w Kłobucku – w której proboszczem był polski dziejopisarz Jan Długosz. W 1454 r. – gdy parafię w Kłobucku obejmują kanonicy regularni (zakon duchownych katolickich żyjących wg mistycznej filozofii św. Augustyna) – powstaje w Truskolasach filia parafii kłobuckiej, potwierdzona 175 lat później przez króla Zygmunta III. Dopiero w 1810 r. arcybiskup gnieźnieński ustanawia pełnoprawną parafię w Truskolasach. Dużo wcześniej, bo w 1737 r. wybudowano tutaj – z fundacji starosty krzepickiego Józefa Winnera – nowy modrzewiowy kościół. Pierwotnie ten barokowy kościół miał dwie wieże, które trzeba było rozebrać przy restauracji świątyni w latach 1871-81. Następny remont kościoła przeprowadzono w latach 1948-49, natomiast istniejąca przepiękna polichromia (i ołtarze o zielonym kolorycie) pochodzi z początku XX w. W latach 90. ub. w. pokryto gontowy dotychczas dach blachą cynkową. Wreszcie w latach 2006-07 nadano tej świątyni nowego blasku dokonując w ramach akcji finansowej Dziedzictwo Narodowe pokrycia dachu i ścian nowymi gontami. W ołtarzu głównym znajdują się rzeźby świętych Piotra i Pawła a także obraz Matki Boskiej Truskolaskiej. Do zabytków należą dwa ornaty z drugiej połowy XVII w., oraz mszał żałobny wydany w Częstochowie w 1638 r. Wokół kościoła rosną stare, pomnikowe lipy mające ponad 5 m w obwodzie. Widoczna plebania i dzwonnica powstały już po wojnie, bowiem pierwotne obiekty zostały spalone przez Niemców. Wschodnią stronę Truskolasów zamyka zabytkowy cmentarz. Powstał on w 1. poł. XIX w. i wyróżnia się kaplicą z 1847 r. w której spoczywają pierwsi proboszczowie pracujący w tej parafii. Natomiast na początku głównej alejki znajduje się (po lewej stronie) bratnia mogiła 4-ech polskich żołnierzy poległych w dniu 1 września ’39. Walczyli oni w I Batalionie z 27 Pułku Piechoty z Częstochowy. W przedzień wybuchu wojny batalion osłaniał odcinek szosy od Przystajni przez Panki do Truskolasów. Przyjmując na siebie ciężkie uderzenie pancernych oddziałów wroga cofał się następnie do linii Wręczycy, ponosząc po drodze duże straty. Najcięższe walki toczyły się wieczorem 1 września w lasach okalających Wręczycę, gdzie do dzisiaj są zachowane przydrożne mogiły (poznane w następnym odcinku). Południową stronę Truskolasów zamyka rzeka Pankówka, za którą mamy miejscowość Zamłynie. W połowie Zamłynia (naprzeciwko posesji nr. 29) ukryty jest w uprawnych polach (300 metrów od asfaltowej drogi) pomnik lotniczy. Osłania on miejsce tragicznej śmierci pilota wojskowego porucznika Mieczysława Wojciechowskiego z 11 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego z Wrocławia, który rozbił się tutaj w dniu 24 stycznia 1969 roku ponaddźwiękowym odrzutowcem MIG 21. Ufundowany przez kolegów z Pułku pomnik jest już obecnie bardzo zaniedbany i częściowo zniszczony. Początkowo był osłonięty łańcuchami rozwieszonymi na betonowych słupkach, które przeszkadzając widocznie w pracach polowych zostały połamane i rzucone za pomnik. Nie zachowało się również zdjęcie pilota.
Andrzej Siwiński