Przebywali w Częstochowie
Wybitny twórca historycznego malarstwa polskiego. Naukę rozpoczął w gimn. św. Anny w Krakowie, które opuścił w 14. roku życia przechodząc do “szkoły sztuk pięknych, bo już od najmłodszego wieku uczuwał w sobie popęd do malarstwa”. Początkowo najulubieńszym jego zajęciem było rysowanie (kopiowanie) rycin z wydawnictwa “Sprawy historyczne” Niemcewicza. Ojciec, acz niechętnie, zgodził się na pobieranie nauki malarstwa przez syna u W. Stattlera i W. Lunakiewicza. Wolny czas wykorzystywał do nauki historii Polski, a czynił to z wielką pasją. Już w 16. roku życia mógł zaprezentować pięć prac m. in. “Szujscy przed Zygmuntem III”, “Jagiełło modlący się pod Grunwaldem”. Talent Matejki został dostrzeżony, skutkiem czego otrzymał zagraniczne stypendium. Około jednego roku przebywał w Monachium. Za obraz “Otrucie Bony” otrzymał medal. Po ciężkiej chorobie w 1859 r. powrócił do Krakowa. Wprawdzie krótko, ale uczył się też w Wiedniu, pod kierunkiem Rubena. Biograf Matejki zanotował np., że powstały w 1864 obraz “Kazania Skargi”, za który na wystawie w Paryżu w 1865 artysta otrzymał złoty medal, uczynił z Matejki malarza europejskiego. Cesarz Franciszek Józef nabył wówczas Rejtana i dodatkowo nagrodził Matejkę odznaczeniem państwowym. “Unia Lubelska” zaowocowała paryską Legią Honorową. “Batory pod Pskowem” został zaliczony w Wiedniu (1873) do “najpierwszych utworów sztuki na wystawie”. “Bitwa pod Grunwaldem” na kolejnej wystawie w Paryżu (1878) otrzymała najwyższą nagrodę. Matejko ofiarował papieżowi Leonowi XIII obraz “Sobieski pod Wiedniem”, w dwusetną rocznicę odsieczy z 1683 r. Malował intensywnie przez rok czasu, aby zdążyć w terminie. “niewiele jadł, suchą bułkę i odrobinę mleka w przerwie, a po powrocie zasypiał bez jedzenia ostatecznie wyczerpany”. Zdążył. Oprócz obrazów olbrzymów, przeważnie z tematyką historyczną, jak “Kościuszko pod Racławicami”, “Hołd Pruski”, “Batory pod Pskowem” czy “Unia Lubelska”, powstały w tym samym czasie dzieła o mniejszym rozmiarach, mniej kłopotliwe w przemieszczaniu i eksponowaniu: “Alchemik Sędziwój”, “Wit Stwosz”, “Kopernik” i wiele innych, które z uwagi na szczupłość miejsca nie zostaną wymienione. Malował również Matejko portrety: swojej żony i matki, szwagra Serafińskiego, profesora Gilewskiego, dr. Dietla, hr. Tarnowskiego, ks. M. Czartoryskiej. Jego dziełem jest polichromia w kościele Mariackim w Krakowie. Tworzył też ołówkiem zbiór utworów polskich i rysunki dla czasopism: “Tygodnika Ilustrowanego”, “Kłosów” i “Wieńca” – wydane w roku 1875 razem, jako Album Matejski. Uraczył Polaków “Pocztem królów polskich”. Poczet, jako cykl, w którym Matejko umieścił portrety tych, którzy nami lepiej lub gorzej rządzili, stanowi swoistą prezentację naszej barwnej tradycji przeplatanej radością zwycięstw i goryczą porażek. Polacy na ogół znają popularny Poczet, zaprzyjaźnili się z nim, a nawet wierzą, że podobizny w nim umieszczone są autentyczne. Przypomnijmy jeszcze o obrazie, będącym odpowiedzią na publiczne krytyczne uwagi odnoszące się do obrazu “Rejtan”. Na obrazie zatytułowanym “Ogłoszenie wyroku śmierci” widzimy stojącego z boku pochylonego i skwaszonego Matejkę, wysłuchjującego wyroku, który odczytuje rajca miejski. W 1873 roku Akademia Sztuk Pięknych w Pradze zaproponowała Matejce objęcie kierownictwa tej placówki, lecz artysta odmówił, natomiast z woli cesarza Józefa Frznciszka został dyrektorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Przypomnijmy, że w czasie II wojny światowej, w okupowanej przez hitlerowskie Niemcy Polsce, gestapo usilnie poszukiwało dwóch płócien: “Bitwy pod Grunwaldem” i “Hołdu Pruskiego”. Bezskutecznie, mimo, że były ofiary
śmiertelne.
Częstochowę odwiedził Matejko z żoną i córką dnia 23 września 1877 r. Pozostawił ślad w postaci wpisu do Księgi Bractwa Aniołów Stróżów.
ROMAN WINIAREK