Na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej znajduje się jedno z największych skupisk jaskiń w Polsce. Powstały one w procesie erozji skał wapiennych, które z kolei wytworzyły się w skutek osadzania się na dnie morza skorupiaków w okresie jury. Jaskinie były pierwszym schronieniem człowieka pierwotnego przed warunkami atmosferycznymi, zwierzętami oraz innymi ludźmi. Obecnie do wielu z nich obowiązuje zakaz wstępu, przez wzgląd na osuwiska i niebezpieczne trasy, które przez nie wiodą.
Jaskinia Wierna
Najdłuższą jaskinią na wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej jest jaskinia Wierna – mierzy 1027 metrów długości. Znajduje się na terenie powiatu myszkowskiego w gminie Niegowa. Uważana jest za najpiękniejszą z jaskiń na Jurze. Zaraz po odkryciu została zabezpieczona kratami przed wandalami, co uniemożliwiło dostęp także dla innych osób. Jaskinia Wierna ma bogatą szatę naciekową – są tu: draperie, polewy z mleczka wapiennego, stalaktyty i makarony. Jej lokalizacja była znana miejscowej ludności, z uwagi na charakterystyczny wywiew powietrza z ciasnej szczelinki w skale, występujący przy niskich temperaturach. Pierwszą próbę jej zbadania podjęto w 1976 roku, a kolejne w latach 90.
Jaskinia Studnisko
Najgłębszą jaskinią w tej części Polski jest jaskinia Studnisko. Głęboka na 75,5 m, położona jest w rezerwacie Sokole Góry niedaleko Olsztyna. To w niej znajduje się jedna z największych sal Jury. Pierwsze współczesne wejście do jaskini odnotowano w 1845 roku. Trasa biegnąca przez jaskinię przeznaczona jest do zwiedzania jedynie przez doświadczonych speleologów. W jaskini zachowały się nie spotykane nigdzie indziej na Jurze kuliste nacieki piaszczyste, o średnicy kilku centymetrów. Prócz typowych dla jaskiń przedstawicieli fauny – nietoperzy, żyje tu unikatowy, występujący tylko w dwóch jaskiniach chrząszcz.
Jaskinia Łokietka
Jaskinią otwartą nie tylko dla doświadczonych speleologów i przystosowaną dla potrzeb licznych, mniej wprawionych turystów jest jaskinia Łokietka. Rocznie odwiedza ją około 120 tys. osób, z czego zdecydowaną większość stanowi młodzież szkolna. Położona w obrębie Ojcowskiego Parku Narodowego w gminie Skała, mierzy 320 metrów długości. Składa się z kilku korytarzy, Sali Rycerskiej i Sypialni oraz dwóch mniejszych sal. Pierwsze spisane informacje na jej temat pochodzą z końca XVII wieku. Znana z legendy o Władysławie Łokietku, który znalazł w niej schronienie przed wojskami czeskiego króla Wacława II. Według podania, uratował go pająk, który swą pajęczyną zasłonił wejście do jaskini.
Bibliografia: http://www.sktj.pl/; http://www.it-jura.pl/; http://www.grotalokietka.pl/
KG