Od parafii do parafii w byłym województwie (34)
Po zachodniej stronie głównego skrzyżowania w Gidłach ukryty jest wśród konarów wiekowych drzew, najstarszy w Regionie drewniany kościółek. Ta modrzewiowa i orientowana (czyli ustawiona ołtarzem na wschód) świątynia sięga swymi początkami połowy XI w., jednak na przełomie XV i XVI w. została przebudowana. Następnie w r. 1659 dobudowano podcienia – czyli tzw. “soboty”, otaczające kościół z trzech stron – wreszcie w latach 1765-69 powstał chór oraz kruchta.
Wtedy też wyryto nad drzwiami napis: “Ecclesia Haec Aedificata 1059 – Renovata 1768” (kościół ten zbudowano w r.1059 – odnowiono w r. 1768). Napis ten jest jedynym dokumentem stwierdzającym, iż świątynia w Gidlach istniała już w XI wieku, bowiem w czasie pożaru plebanii w r. 1790 zniszczeniu uległy wszystkie, dawne księgi parafialne. Na odbudowanej w r. 1834 modrzewiowej plebanii znaleziono jednak napis: “1145 G.P.”, a więc już w XII wieku istniała w ówczesnych Gidźlach parafia. Wyremontowany ponownie w r. 1848 pełnił funkcję parafialnego jeszcze do r. 1884. Następnie opuszczony uległ degradacji, stając się nawet stajnią dla owiec. Jednak na początku XX w. przeprowadzono gruntowną restaurację, przywracając mu dawną świetność.
Również początek XXI w. przynosi ponowny remont świątyni, która błyszczy teraz świeżością gontów na dachu i sobotach (na zdjęciu). Wewnątrz znajdują się rzeźby i obrazy pochodzące z 1. połowy XVIII w., a na zewnątrz dwa pomnikowe drzewa. Na pobliskim, rozległym cmentarzu można odnaleść mogiły sięgające połowy XIX w. Szczególną wśród nich jest ta z zachowanym nagrobkiem z piaskowca (po lewej stronie głównej alejki).
Z czytelnej jeszcze inskrypcji wynika, że pochowano w Gidlach majora Wojska Polskiego Józefa Colonna Walewskiego (1785-1857). Oficer ten był kawalerem francuskiej Legii Honorowej i brał udział w wielu kampaniach napoleońskich (w tym pod: Grochowem, Smoleńskiem Dreznem i Lipskiem). Przydomek “Colonna” (nazwisko arystokratycznego rodu rzymskiego z czasów średniowiecza) nadany został przez Napoleona I krewnym konkubiny Cesarza – Marii Walewskiej. Był wśród nich nieślubny syn Napoleona Aleksander Colonna Walewski (1810-68) – dyplomata francuski. Można też tutaj odnaleźć bratnią mogiłę 5-ciu bardzo młodych – bo od 23 do 29 lat – Powstańców Styczniowych (na zdjęciu). Spoczywają w niej uczestnicy opisanej już wcześniej bitwy pod Kruszyną (odcinek nr. 23). Ranni tam, zostali przywiezieni do szpitala polowego w Gidlach, gdzie zmarli. Mogiła ta znajduje się naprzeciwko miejsca pochówku 7-miu lotników polskich poległych we wrześniu 1939 roku. Mimo, że obecnie spoczywają w zbiorowej mogile w Radomsku, miejsce ich pierwotnego pochówku zostało w Gidlach zachowane i ozdobione jest śmigłem z samolotu. W głębi cmentarza widoczna z daleka (po prawej stronie) kwatera żołnierzy poległych w I wojnie światowej.
ANDRZEJ SIWIŃSKI