W czasie ataku na kolumnę pancerną poruszającą się szosą między Gidlami a Radomskiem eskadrę naszą zaatakowało 11 myśliwców niemieckich. W strąconych wtedy naszych samolotach zginęło 9-ciu lotników, z których dwóch jest właśnie pochowanych w Pławnie (pozostali spoczywają w Radomsku). Jeden z naszych “Karasi” spadł tuż za murem tego cmentarza i spłonął. Na podmokły teren gdzie spadł (tuż przy ujściu Wiercicy do Warty), Niemcy nie pozwalali przez kilka dni zbliżać się. Dopiero gdy opuścili Pławno okazało się, że spalone szczątki dwóch pilotów zostały zakopane na łące. Kilku mieszkańców Pławna (z wójtem Józefem Krauze) wydobyli po kryjomu zwłoki i przenieśli na cmentarz.
Po wojnie ustalono, że lotnikami tymi byli: podporucznik obserwator 26-letni Tadeusz Król oraz kapral strzelec samolotowy 22-letni Ignacy Mularczyk. Ich pilot kapral Stanisław Obiorek uratował się na spadochronie i zdołał połączyć się ze swoją eskadrą. Już jako lotnik w Wielkiej Brytanii zginął w r. 1941 w czasie lotu nad Niemcy. W mogile tej spoczywa także dwóch żołnierzy (nie rozpoznanych) z 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty stacjonującego w Lublińcu, którzy polegli w czasie odwrotu 7 Dywizji Piechoty z rejonu Częstochowy.
Na obrzeżach Pławna znajduje się jeszcze jeden cmentarz. Jest nim zniszczony w czasie wojny żydowski kirkut, którego resztki murowanego ogrodzenia zniknęły dopiero w latach 60. ub. w. Usytuowany na skraju lasu pod Zagórzem (na wschód od Pławna), został jednak pod koniec XX w. przywrócony ludzkiej pamięci. Z resztek ocalałych macew (kamiennych nagrobków) wykonano oryginalny pomnik, zwany lapidarium (na zdjęciu). Natomiast obok położono betonową płytę z następującym napisem: “Miejsce pamięci spoczywających tu Żydów – mieszkańcy gminy Gidle 1993”. W pobliżu tego cmentarza można odszukać jeszcze jedno miejsce wojennej pamięci. Jest nim ulokowana na terenie Nadleśnictwa Gidle (w Niesulowie) kamienna tablica poświęcona
żołnierzom Armii Krajowej. Trudno dostępna – np. w weekendy, kiedy ogrodzone budynki nadleśnictwa odcięte są zamkniętą bramą – wymaga bliższego opisu …. co w następnym odcinku.
ANDRZEJ SIWISKI