KWIAT EUCHARYSTYCZNY.
Krakowski modlitewnik tercjarski Kwiat Eucharystyczny z 1929 roku tytułuje XIII stację drogi krzyżowej: „Pan Jezus z krzyża zdjęty i na łonie Marji złożony”. Warszawski modlitewnik katolicki Te Deum Laudamus z 2001 roku opatruje stację XIII – tytułem opisowym „Zdjęcie Jezusa z krzyża i oddanie Matce”.
Określenia: włoskie Pietà, łacińskie Mater Dolorosa, polskie Opłakiwanie – odnoszą się, koherentnie i wspólnie, do wyobrażenia ciała martwego Jezusa w ramionach Maryi – owocującego łaską wysublimowanego natchnienia, dostępną tylko największym geniuszom europejskiego malarstwa: Giotto, Botticelliemu, Mistrzowi Szkoły Awiniońskiej, Rogierowi van der Weyden, Poussinowi, Rubensowi…
Régis Debray, autor Nowego Testamentu w arcydziełach malarstwa, wśród niezliczonych przedstawień Piety i Opłakiwania dostrzega i docenia zarówno różnorodność i bogactwo malarskich wyobrażeń, jak i oczywistość sądu, iż ostateczny, artystyczny tryumf pochodzi tylko z głębi psychologicznej prawdy: „Najświętszą Pannę często otaczają święte kobiety i święty Jan, ale zdarza się też, że wszystkie postacie zostają usunięte, aby nic nie zakłócało tego tragicznego spotkania sam na sam Matki ze zmarłym Synem”.
Pietà, Mater Dolorosa, Opłakiwanie – niejako łączą i spajają czas dramaturgiczny dwóch ostatnich stacji drogi krzyżowej – jedynych, gdy Pan Jezus jest martwy – jednocześnie nadając mu wymiar czasu kosmicznego, kiedy rozstrzygają się losy świata.
Świat bowiem w owe dni – między śmiercią a zmartwychwstaniem swego Pana – nieświadom swojego losu, pozostaje całkowicie niepewny i zagubiony. Nikt jeszcze nie wie, że te jedyne w historii świata dni – nieodwracalne i niepowtarzalne – dopiero u swego końca, w tryumfie zmartwychwstania, przyniosą ludzkości spajający i całościowy kodeks jej przeszłych i przyszłych losów – Nowy Testament. I, że czas historyczny otrzyma stygmat cezury; liczony odtąd: od przed naszą erą (p.n.e.), a dla chrześcijan – zawsze – przed i po narodzeniu Chrystusa.
Geniuszowi artysty stawia się wymóg kreowania zapowiedzi i proroctw losu. W arcydziele Opłakiwanie Chrystusa Petera Paula Rubensa ciało Pana Jezusa, podtrzymywane przez Najświętszą Maryję Pannę, jakby z łona Matki przeznaczone do powtórnych Narodzin – Zmartwychwstania, spoczywa na jeszcze powiązanych snopach zboża – symbolu nadchodzącej, zbawczej mocy Eucharystii. Bo Pietà znaczy – Miłosierdzie.
Podpisy pod zdjęciami:
Rogier van der Weyden, Pietà
foto: © Rogier van der Weyden [Public domain]
Peter Paul Rubens, Opłakiwanie Chrystusa
foto: © Peter Paul Rubens [Public domain]
Szymon Giżyński