ZENON LUDWIK KLEMENSIEWICZ
(1891–1969)
„(…) Ani najlepszy program, ani doskonałe metody, ani długie doświadczenie nie zapewni sukcesu – liczy się nauczyciel, który jest budowniczym i rzeźbiarzem duszy młodego pokolenia (…)” – autorem tych niezwykle ważnych słów, wypowiedzianych przed laty, był ceniony pedagog, językoznawca, lingwista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Nauk, Zenon Ludwik Klemensiewicz.
Uporządkowanie wewnętrzne i zewnętrzne, właściwa miara przydzielona sprawom, były charakterystycznymi znakami i rysami życia profesora. Jego dokonania naukowe świadczą o niepowtarzalnej roli, jaką odegrał w popularyzowaniu czystości i piękna języka ojczystego.
Urodził się w Tarnowie. Był synem Ignacego Klemensiewicza, radcy skarbowego i Kamili z Rożanowiczów. W latach 1901–1909 uczęszczał do gimnazjum w Nowym Sączu. Maturę zdał z wyróżnieniem i rozpoczął studia filologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego mistrzami byli: Kazimierz Nitsch, Ignacy Chrzanowski, Jan Łoś, Józef Kallenbach. Wiedzę uzupełniał także na uniwersytetach we Fryburgu i Paryżu.
W czasie pierwszej wojny światowej służył w armii austriackiej na frontach rosyjskim i włoskim. W latach 1918–1921 był oficerem Wojska Polskiego.
Mając dwadzieścia dziewięć lat, Zenon Klemensiewicz uzyskał habilitację z języka polskiego, a trzy lata później habilitacja ta została rozszerzona na dydaktykę.
Z Uniwersytetem Jagiellońskim związany był niemal przez całe swoje zawodowe życie, początkowo jako profesor tytularny, a następnie profesor zwyczajny. Uczony z dużym zaangażowaniem pracował nad tekstami dydaktycznymi, adresowanymi do nauczycieli, a także nad podręcznikami dla uczniów.
W czasie okupacji niemieckiej brał udział w konspiracyjnym nauczaniu. Wykładał w Krakowie na tajnych studiach polonistycznych. Po wojnie powrócił na Uniwersytet. Kierował Katedrą Języka Polskiego. Był także dziekanem Wydziału Humanistycznego.
Profesor prowadził badania nad stylem i językiem Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego. Analizował język Emila Zegadłowicza, Stanisława Wyspiańskiego, Marii Dąbrowskiej. Jego zainteresowania naukowe obejmowały także problemy kultury języka. Pozostawił po sobie wiele cennych i aktualnych do dziś prac z zakresu składni polszczyzny, zagadnień poprawnościowych, m.in.: „Dydaktyka nauki o języku ojczystym” (1929), „Zarys składni polskiej” (1957), „W kręgu języka literackiego i artystycznego” (1961), „Ze studiów nad językiem i stylem” (1969), „Historia języka polskiego” (t. 1–3;1961–1972).
Profesor Zenon Klemensiewicz był człowiekiem bardzo aktywnym. „Dał świadectwo sprawności i pomysłowości intelektualnej”. Nie ustawał w pracy naukowej, badawczej
i edukacyjnej. Przez kilkanaście lat pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Język Polski”. Współpracował także z wydawnictwami słownikowymi. Należał do zespołu redakcyjnego trzech słowników: staropolskiego, języka polskiego (współczesnego) i Mickiewiczowskiego. Energicznie włączył się również w prace komitetu zajmującego się reformą polskiej ortografii. Wspólnie z Julianem Aleksandrowiczem, Walerym Goetlem, Antonim Kępińskim założył Krakowskie Towarzystwo Higieny Psychicznej.
Zginął 2 kwietnia 1969 roku w katastrofie lotniczej pod szczytem Policy w Paśmie Babiogórskim. Wracał wówczas z posiedzenia Sekretariatu Sekcji Nauk. Miał 78 lat.
Joanna Jabczyk na łamach czasopisma „Nauczyciel i Szkoła” nakreśliła w sposób wyrazisty i przemawiający sylwetkę profesora Klemensiewicza: „(…) Rzeczowy, obdarzony niezwykłą umiejętnością szybkiego formułowania myśli w zwarte zdania. Był autorem wielu ciekawych wystąpień dyskusyjnych. Pięknie władał językiem polskim, toteż Jego wykłady nieraz kończyły się burzą oklasków. Punktualność i poczucie odpowiedzialności za powierzone Mu zadania, a także pełna skupienia uwaga, jaką poświęcał swym współpracownikom i uczniom wzbudzają do dziś podziw (…)”.
Barbara Szymańska
Cytowany fragment pochodzi z artykułu: Jabczyk J.: Zenon Klemensiewicz – miłośnik języka polskiego. „Nauczyciel i Szkoła” t.3–4, 2002, s. 426.
Fot. ul. Zenona Klemensiewicza w Częstochowie – dzielnica Tysiąclecie.