Przebywali w Częstochowie
Poeta, tłumacz, historyk. Ur. 29.09.1823 w Smolhowie na Białorusi. Był synem zubożałego szlachcica, który skromne dochody czerpał z dzierżaw m.in. na Polesiu. Naukę rozpoczął w 1837 u dominikanów w Nieświeżu, zakończył w 1837 na V klasie szkoły pow. w Nowogródku. W latach 1841 – 1844 pracował w administracji majątku w Nieświeżu w charakterze kancelisty. Był to okres, w którym literatura wzbudzała u Syrokomli spore zainteresowanie. Pierwszą próbą jego własnej twórczości był utwór “Pocztylion”, zamieszczony w 1844 w “Athenaeum”. Pisarstwo miało w przyszłości stanowić źródło utrzymania dla niego i rodziny, którą założył w 1844 r. Niezależnie od pisarstwa, w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, dzierżawił wioskę Załucze nad Niemnem. Tu powstały “Przekłady poetów polsko-łacińskich” (Szewczenko, Rylejew, Lermontow), “Poemata K. Janickiego” i liczne drobne przykłady poetyckie, drukowane we wspomnianym “Athenaeum”. Powstały też: “Gawędy i rymy ulotne”, “Urodzony Jan Dęboróg”, “Zarys dziejów literatury w Polsce”, “Wędrowki po moich niegdyś okolicach”. Utwory te zostały przyjęte z życzliwością i stanowiły początek rosnącej popularności autora. W 1853 poeta nawiązał kontakt z Moniuszką, który skomponował muzykę do niektórych jego utworów. Z czasem Syrokomla przeniósł się do Brejkowszczyzny koło Wilna, w której powstały dalsze utwory: “Kęs chleba”, “Kapral Terefera i kapitan Szerpentyna”, “Janko Cmentarnik”, “Nocleg hetmański”, “Margier”, “Chatka w lesie”. Był czynny w wileńskiej Komisji Archeologicznej (w 1856 był współtwórcą jej pamiętników). Jego projekt wydawania tygodnika literackiego został udaremniony przez wrogie władze zaborcze. W 1857 zamieszkał wraz z rodziną w Wilnie. Nawiązawszy kontakty ze środowiskiem teatralnym wzbogacał swą twórczość przez pisanie dramatów historycznych, m.in. “Kasper Karliński” wydany i wystawiony pod zmienionym tytułem “Obrona Olsztyna 1858”. Jego twórczość zaczęła zyskiwać zainteresowanie poza Wileńszczyzną i Białorusią. W 1856 został gorąco przyjęty przez sympatyków jego poezji w Warszawie. Podczas pobytu w Poznaniu doszło do patriotycznej manifestacji w gmachu teatru. Podobnie było w Krakowie w 1858. Od 1860 rozpoczął stałą współpracę z “Kurierem Wileńskim”. Był nawet przez dwa lata współredaktorem. Władze carskie uwięziły Syrokomlę za udział w manifestacji patriotycznej w Warszawie w 1861. Do zakończenia śledztwa przymusowo przebywał w Borejkowszyźnie. Starania o zgodę władz carskich na powrót i pobyt w Wilnie zostały uwieńczone powodzeniem na kilka miesięcy przed jego śmiercią, która nastąpiła 15.08.1862 r. w Wilnie. Poetycka, bardzo obfita twórczość Syrokomli, przez współczesnych ceniona wysoko, nie została dotychczas w pełnym wydaniu opublikowana. Znane są dwie edycje: poznańska z 1868 i warszawska z 1872 r., sporządzone przez W. Korbońskiego.
Pobyt Władysława Syrokomli w Częstochowie jest udokumentowany kilkakrotnie w wielu źródłach: Ziemia Częstochowska w t. III/1947 informuje o wpisie poety do książki pamiątkowej na stronie 764/800, w rozdziale: Lata 1856-1861. Almanach Częstochowski 1994 podaje rok pobytu 1858. Miesięcznik “Jasna Góra” 3/97 umieszcza rok 1856, ale w nr 6/97 umieszczono datę 1858. A oto zapis informacji na temat pobytu poety: “Jeszcze inni, jak Ludwik Kondratowicz (Syrokomla) otwarcie wskazują na narodowe i ponadnarodowe znaczenie sanktuarium jas-nogórskiego”.
Fragment z jego kilkuzwrotkowego wiersza: “Czy słyszycie, pieśń świętą, jak niebo przebija? Jak po całym obszarze brzmi imię Maryja? Tu za wszech stron lechickich pobożni poddani Czołobitność przynoszą jasnogórskiej Pani”. W dzielnicy Raków, nieopodal przystanku PKP Częstochowa-Raków, znajduje się ulica Syrokomli.
ROMAN WINIAREK