TURYSTYKA, zainteresowania krajoznawstwem sięgają połowy XIX stulecia.
Przebywający w Złotym Potoku na zaproszenie Zygmunta Krasińskiego, Wiktoryn Zieliński w poemacie “Dwie Ojczyzny” po raz pierwszy użył określenia “Szlak Orlich Gniazd”. Aleksander Janowski zachwycał się pięknem ruin zamku w Ogrodzieńcu i z grupą krajoznawców powołał organizację turystyczno-krajoznawczą (PTK). Częstochowskim przewodnikiem był Bronisław Grabowski, wybitnym krajoznawcą Edward Mąkosza, który organizował wycieczki po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Organizację Oddziału PTK w Częstochowie zapoczątkował Aleksander Rowiński przy współpracy dr. Władysława Biegańskiego (1908), a w 1909 r. wydano przewodnik po Częstochowie i okolicy. Po odzyskaniu niepodległości powołano oddział PTTK, który współpracował z Towarzystwem Popierania Kultury regionalnej. Rolę Biura Obsługi Ruchu Turystycznego spełniał powstały w r. 1933 Oddział Biura Podróży “Orbis”, którego pierwszym kierownikiem został Tadeusz Łazarski. Z inicjatywy Zygmunta Dąbrowskiego – zamiłowanego taternika – powołano w 1933 r. Koło Pol. Towarzystwa Tatrzańskiego, którego prezesem został dr Włodzimierz Jaroń. W Złotym Potoku zorganizowano schronisko turystyczne. Stanisław Leszczyński na łamach “Ziemi” w 1927 r. zaproponował wytyczenie szlaku turystycznego. Projekt ten zrealizowano w 1930 r. Nie odnawiany, uległ szybko zniszczeniu.
Szlak Orlich Gniazd z Krakowa do Częstochowy został wymalowany na początku lat 50-ych. Projekt szlaku, przebieg oraz uzasadnienie jego potrzeby opisał Kazimierz Sosnowski w “Ziemi” w 1948 r. W 1956 r. odbył się I Walny Zjazd Oddziału PTTK w Częstochowie (prezes J. Brandys). Działała Komisja Krajoznawcza (W. Zembrzuski), Komisja Turystyki Pieszej (S. Kreczmer), Komisji Turystyki Górskiej, Narciarskiej, Turystyki Kolarskiej, Turystyki Wodnej, Sekcje Grotołazów, Koło Przewodników. II Zjazd Walny Oddziału (1957) wybrał ponownie na prezesa Juliusza Brauna. W 1957 r. liczba kół wynosiła 35 (w tym 7 szkolnych), a liczba członków osiągnęła stan 1900 osób.
W latach 60-ych zrealizowano kolejne szlaki: Szlak Warowni Jurajskich (1970 – 1973) wg propozycji Andrzeja Stróżyckiego. Następnie wytyczono nowe szlaki oraz dokonano korekty w dotychczas istniejących.
Po 1990 r. turystyka w regionie częstochowskim wkroczyła w nowy okres funkcjonowania.
Zob. Szlaki turystyczne
BOGDAN SNOCH