HISTORIA CZĘSTOCHOWSKICH ŻYDÓW
20. września, w 65. rocznicę likwidacji częstochowskiego getta, kilkudziesięciu uczniów z 10. częstochowskich szkół wzięło udział w nietypowej lekcji historii, podróżując po miejscach przypominających o kulturze żydowskiej.
Podzielona na 9 zespołów młodzież, wyruszyła z samego rana spod redakcji “Gazety Wyborczej” (organizatora akcji), by zagrać w grę, sprawdzającą ich wiedzę o “tamtych czasach”. Szlakiem podążał także uratowany z getta Seweryn Szperling, dziś członek Światowego Związku Żydów Częstochowian i ich Potomków z siedzibą w Nowym Jorku oraz Burt Schuman, naczelny rabin Beit Warszawa, Towarzystwa Kultury Żydowskiej. – 37 lat temu musiałem uciekać z Częstochowy. Obecnie mieszkam w USA, ale bardzo często tu wracam – wspomina Szperling.
Podróż rozpoczęła się od pasażu handlowego w I Alei NMP, gdzie dawniej grał teatr żydowski. Potem była Filharmonia, stojąca w miejscu Nowej Synagogi oraz ulica Garibaldiego, przy dawnej łaźni (mykwy). Już od samego początku gimnazjaliści musieli wykonywać zlecone im zadania, jak wymienienie artystów częstochowskich pochodzenia żydowskiego, czy zaśpiewanie Shalom Alejhem. Dalszy etap wiódł ulicą Nadrzeczną, gdzie stała Stara Synagoga, koło szpitala na Zawodziu, zbudowanego w latach 20. staraniem Żydowskiego Towarzystwa “Dobroczynność” oraz obok szkoły rzemieślniczej dla Żydów przy ul. Garncarskiej. Punkty te wybrano we względu na ich związek z Holokaustem. Finał podróży miał miejsce przy Umschlagplatzu w rejonie ulicy Strażackiej. To właśnie tam jeszcze kilkanaście lat temu stała rampa kolejowa, skąd 22. września 1942 roku rozpoczęto wywóz Żydów do obozu śmierci w Treblince. – W ciągu trzech dni przez rampę przeszło ponad 40 tys. Żydów, którzy wyjechali do obozów zagłady i niewielu z nich się uratowało. Jest to jedna z największych tragedii, dotyczących obywateli naszego miasta. Bo przecież oni byli obywatelami Częstochowy – informuje współorganizator gry, dziennikarz “Gazety Wyborczej” Tadeusz Piersiak.
Zwyciężyła grupa z I LO im. Słowackiego, po dogrywce uczniowie pokonali kolegów z III LO im. Biegańskiego. Na koniec, po wspólnej strażackiej grochówce, Seweryn Szperling opowiedział o tym, jak wydostał się z getta i jak przeżył dzięki dobroduszności katolickiej rodziny, zaś rabin Schuman odmówił i odśpiewał po hebrajsku Kadisz – żydowską modlitwę za zmarłych.
Pomysłodawcami niezwykłej podróży byli zapaleńcy historycy: Jerzy Mizgalski, Ryszard Stefaniak, Wiesław Paszkowski, Juliusz Sętowski.
ŁUKASZ STACHERCZAK