Właśc. Pawęski, jezuita. W 2002 r. minie 390. rocznica jego śmierci.
W napisanej 400 lat temu przez ks. P. Skargę Modlitwie za Ojczyznę autor umieścił słowa, które dzisiaj są nadal aktualne: “Wszechmogący wieczny Boże, spuść nam szeroką i głęboką miłość ku braciom i najmilszej Matce Ojczyźnie naszej, byśmy jej i ludowi Twemu, swoich pożytków zapomniawszy mogli służyć uczciwie”. Ur. w lutym 1536 w Grójcu. Pochodził z rodziny podającej się za szlachecką. W latach 1552 – 1555 studiował w Akademii Krakowskiej, na której uzyskał stopień bakałarza. Będąc wychowawcą J. Tęczyńskiego przebywał z nim w Wiedniu od 1560 do 1562. Święcenia kapłańskie przyjął w 1564. Od stycznia 1569 przebywał w Rzymie w nowicjacie jezuitów. Po powrocie do kraju w 1571 był wykładowcą i kaznodzieją w kolegium jezuickim w Pułtusku, a następnie w Wilnie. Po powstaniu Wileńskiej Akademii został pierwszym jej rektorem. Po upływie pięciu lat przybył do Krakowa, aby objąć stanowisko przełożonego domu zakonnego św. Barbary. Od stycznia 1588 został kaznodzieją nadwornym króla Zygmunta III. W takim charakterze wygłaszał znamienne kazania sejmowe, w których zawarte zawsze było dobro, miłość do ojczyzny, nauki i przestrogi, ale też zdecydowane uwagi krytyczne wobec osób szkodzących swą postawą krajowi. Prócz kazań sejmowych, “podczas których wznosił się na szczyty swego geniuszu” głosił kazania niedzielne, świąteczne i “przygodne”, czyli okolicznościowe. Miał szlachetną postawę, dźwięczny głos i posługiwał się pięknym językiem ojczystym. Jego podobizna została utrwalona przez Matejkę i jest bardziej rozpowszechniona niż jego biografia. Wyobraża osobę duchowną, w starszym wieku, z uniesionymi ku górze rękoma podczas kazania, być może symbolizującymi swym gestem przestrogę, wobec słuchających. Dodajmy że “europejskim malarzem stał się Matejko przez obraz Kazanie Skargi, za który otrzymał złoty medal na wystawie w Paryżu 1865”. Ks. Skarga miał poważne zasługi w nawracaniu na katolicyzm. W 1570 przyczynił się do odstąpienia od protestantyzmu wielu dygnitarzy noszących nazwiska Radziwiłłów. O Żydach pisał krytycznie: “Taki jest pożytek z tych nieszczęsnych Żydów, okrom wielu innych szkód, które Kościołowi i Rzeczypospolitej z jadu wrodzonego ku Chrześcijanom czynią”. Twórczość ks. P. Skargi stawia go w rzędzie najdoskonalszych prozaików renesansu polskiego. Nieprzerwanie czerpał siły w swej pracy z miłości do ojczystego kraju, “którego upadek przeczuł proroczym duchem”. Zmarł w Krakowie 29.09.1612, w wieku 76 lat. Krakowskie Arcybractwo Miłosierdzia, założone przez ks. Skargę w 1584, ufundowało swemu Patronowi pomnik, zlokalizowany na pl. Marii Magdaleny naprzeciw kościoła Piotra i Pawła, w którym spoczywają prochy ks. Skargi. Pomnik odsłonięto 12.05.2001.
Bezpośrednie i pośrednie związki ks. Skargi z Częstochową. Po raz pierwszy przebywał ks. Skarga na Jasnej Górze w maju 1591, towarzysząc Zygmuntowi III w pielgrzymce trwającej dziesięć dni. Po raz drugi będąc w klasztorze 2.02.1599 wygłosił “przygodne” kazanie. Cytujemy: “Skarga miał za cel uniewinnić króla, który powracał bez korony dziedzicznej, chciał ująć dla niego serca ziomków, ocalić jego powagę i wziętość”. Ks. P. Skarga posiadał zdolności do prac rękodzielniczych. Wykonywał na dobrym poziomie chusty dla nowicjuszów, kałamarze, oprawiał książki, wytapiał świece. W 1612 przysłał do Częstochowy wykonaną własnoręcznie gromnicę, aby w jego intencji zapalono ją przed obrazem Matki Bożej. Ponownie cytujemy: “I oto rzecz dziwna, godna pamięci: w chwili, kiedy ostatnim ich tchnieniem pożegnał świat ten, w Krakowie dn. 27.10.1612 w tejże chwili świeca jego gorejąca na Jasnej Górze… dopaliła się i zgasła”. W częstochowskiej dzielnicy Wyczerpy Dolne jednej z ulic dano nazwę ks. Piotra Skargi. Stanowi ona przedłużenie ulicy Wały Józefa Dwernickiego.
ROMAN WINIAREK