Niewątpliwie, największym skarbem miasta Częstochowy jest, znana na całym świecie za sprawą Cudownego Obrazu Maryi, Jasna Góra. Wielu pielgrzymów przybywających do Czarnej Madonny nawiedza również cudowne źródełko znajdujące się 800 m na południe.
Co łączy źródełko naznaczone imieniem Pani Jasnogórskiej i kościół pw. św. Barbary w Częstochowie?
Genius loci
Kościół i klasztor paulinów wraz z kaplicą nad tym sławnym źródełkiem związała prastara tradycja z historią Obrazu Jasnogórskiego. Według niej banda rabusiów, prawdopodobnie husytów w 1430 roku napadła na jasnogórski klasztor. Po zamordowaniu kilku paulinów, wraz z innymi skarbami rabusie zabrali Cudowny Wizerunek Matki Bożej. Wydarzenie to zanotował kronikarz zakonu o. Mikołaj Benger: „I oto wóz z Maryi Obrazem, wstrzymany mocą z nieba, mimo wysiłków i prób uruchomienia go, zatrzymał się na tym miejscu, gdzie stoi obecnie klasztor. Wówczas jeden z bezbożnych zuchwalców zrzucił z wozu Świętą Ikonę, tak że rozpadła się na trzy części, w taki jednak sposób, że część środkowa pozostawiła nienaruszalne oblicze Najświętszej Dziewicy. Widząc to zawistnym okiem jakiś inny świętokradca zadał podwójny cios zbrodniczą szablą, raniąc prawy policzek Maryjnej Ikony.
Niegodziwi rabusie ponieśli jednak zasłużoną karę od Boga za zuchwałe świętokradztwo, gdyż zdrętwieli jak kamień, co widząc pozostała banda złoczyńców rozbiegła się w panice. Wówczas ojcowie, którzy dzięki ucieczce ocaleli z okrutnej rzezi, wrócili na placówkę. Pragnąc obmyć z brudu Święty Obraz, a nie znajdując w pobliżu żadnej wody, doznali cudownej pomocy. Oto wytryska w tym miejscu przejrzyste źródełko, które dzięki zetknięciu z obmytym Wizerunkiem Maryi otrzymało moc leczniczą”.
Dalej tradycja „mówi”, że zakonnicy po obmyciu Obrazu zawieźli go do Krakowa. Król Władysław Jagiełło oddał Ikonę w ręce artystów, aby doprowadzili Ją do właściwego stanu.
Wkrótce nad źródełkiem wzniesiono kaplicę. Do dziś panuje przekonanie o uzdrawiającej mocy wody z tego miejsca, pomocnej zwłaszcza w chorobach oczu.
W latach 1637-1643 obok kaplicy, staraniem o. Andrzeja Gołdonowskiego paulina, wybudowano kościół i klasztor pw. św. Barbary i św. Andrzeja Apostoła. Sam kościół wybudowany jest w stylu późnorenesansowym, o wnętrzu barokowym, trójnawowy na planie bazyliki. Jego najbardziej charakterystycznym elementem jest masywna wieża,będąca nawiązaniem do żywotu św. Barbary − patronki kościoła, zamkniętej przez ojca w twierdzy o kształcie wieży. Świątynię 14 maja 1643 r. konsekrował sufragan gnieźnieński bp Jan Madaliński.
Burzliwe dzieje naszej ojczyzny wywarły wpływ na cały zespół klasztorny, który był wielokrotnie niszczony i odnawiany. Najbardziej został zdewastowany podczas najazdu szwedzkiego w 1655 r. a także w okresie wojny północnej (1702-1709), w czasie walk konfederatów barskich (1769-1772) przez wojska rosyjskie, na skutek kasaty klasztoru przez władze carskie w 1864 r. oraz podczas II wojny światowej.
Pod koniec XIX w. kościół stał się siedzibą nowo utworzonej parafii pw. św. Barbary, a posługę duszpasterską powierzono księżom diecezjalnym. Budynek klasztorny natomiast – odkupiony przez parafian od rosyjskiego zaborcy – pełnił funkcję plebanii. Terytorium parafii zostało wydzielone z parafii św. Zygmunta.
Ojcowie paulini mimo wieloletnich starań nie mogli odzyskać kościoła i klasztoru. Stało się to możliwe dopiero w 1997 r. dzięki przychylności abp. Stanisława Nowaka, metropolity częstochowskiego. Tak więc po 133 latach nieobecności paulini odzyskali swoją własność. O. Jan Zinówko, który zastąpił dotychczasowego proboszcza ks. Rajmunda Frydrycha od razu podjął adaptację z pomieszczeń plebańskich na pomieszczenia klasztorne. Dzięki odpowiedniej liczbie kapłanów i braci zakonnych została zapewniona wiernym w parafii należyta opieka duszpasterska.
Rozpoczęte prace budowlane i duszpasterskie od 1 lipca 2000 r. kontynuuje kolejny proboszcz i przeor o. Andrzej Kuster, który jednocześnie pełni funkcję wicedziekana dekanatu Najświętszej Maryi Panny Jasnogórskiej w Częstochowie. Niezwykle energiczny i przedsiębiorczy o. Andrzej od początku wkłada wiele serca i wysiłku w prace nad przywróceniem budowlom odpowiedniego wyglądu. W dalszym ciągu porządkuje i urządza plac przykościelny i teren obok klasztoru, ogród i ziemię plebańską, podjął prace renowacyjne w kaplicy św. Barbary a także przyczynił się do zainstalowania odpowiedniego urządzenia pobierania wody z cudownego źródełka. Dzięki staraniom o. Andrzeja Kustera odrestaurowano też pomieszczenia mieszkalne w klasztorze.
Jednak szczególnego wysiłku wymagało, podjęte przez nowego proboszcza, wielkie dzieło renowacji wnętrza świątyni. Artystycznie, w duchu Soboru Watykańskiego II odnowione zostało prezbiterium. Położono nową posadzkę i marmurową boazerię, wymieniono okna i ławki oraz zainstalowano centralne ogrzewanie oraz po wielu latach pomalowano ściany. Na szczególną uwagę zasługuje odnowienie kaplicy św. Anny, stanowiącej chór klasztorny. Również cały klasztor został gruntownie odnowiony a dawna biblioteka klasztorna odzyskała pierwotny wystrój i malaturę (freski). Na wieży kościelnej zainstalowano zegar i dzwony.
Jednocześnie ojciec proboszcz nie zaniedbał prac duszpasterskich zarówno w ramach duszpasterstwa diecezjalnego, jak i zakonnego.
Wszystkie te prace wymagają nie tylko wysiłku i serca ale również ogromnych nakładów finansowych. Z tego też względu o. Andrzej Kuster, przeor i proboszcz, podjął starania zakończone sukcesem o dotacje z „Infrastruktury kultury Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013”. Złożony projekt został zakwalifikowany przez komisję i osiągnął wysoką 4. pozycję w rankingu dla projektów realizowanych na terenie gmin powyżej 50. tys. mieszkańców. Należy nadmienić, że o dotacje starało się 111 wnioskodawców.
Ojcu Andrzejowi gratulujemy i życzymy powodzenia w dalszej pracy związanej z przygotowaniem wszelkich wymaganych dokumentów do podpisania umowy i realizacji tegoż projektu, który niewątpliwie przyczyni się do piękna dziedzictwa kulturowego w naszym mieście.
Parafia św. Barbary uchodzi za jedną z najbardziej prestiżowych. Na jej terenie bowiem usytuowane jest Sanktuarium Jasnogórskie, archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne oraz 16. żeńskich zgromadzeń zakonnych.
Przybywający tu pielgrzymi czerpią wodę z cudownego źródła, wierząc w jej nadprzyrodzoną moc, która bierze początek z przekonania o świętości miejsca. Jest ono w pewnym sensie przedłużeniem Jasnej Góry, naznaczonej wstawienniczą obecnością Bogarodzicy.
ELŻBIETA NOWAK