Od parafii do parafii w byłym województwie (58)
Obecna nazwa Koniecpola, w którym budowano przez wieki magnacką posiadłość ulegała zmianom. Niegdyś teren widocznego na zdjęciu pałacu leżał na lewym brzegu Pilicy i po przeniesieniu się Pobogów ze Starego Koniecpola (ok. r. 1540) nazwany został Nowopolem. W tym czasie na prawym brzegu rzeki (obok brodu) istniał znany już w XII w. Chrząstów – późniejsza własność Przedborów, którzy uzyskali w połowie XV w. prawo lokacyjne.
Gdy w r.1603 Koniecpolscy z Pobogów rozpoczynają w Nowopolu budowę siedziby rodowej, ulega zmianie nazwa tej miejscowości stając się Koniecpolem. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z Koniecpolskich – Jana Aleksandra (w r. 1719), Koniecpol przechodzi w ręce jego krewnych – braci Walewskich. Ci zadłużony majątek sprzedają za bezcen Jerzemu Aleksandrowi Lubomirskiemu (przez pośrednika Aleksandra Walewskiego). Wreszcie zaniedbana posiadłość trafia w r.1751 do rodu Czapskich. Wojewoda malborski Michał Czapski buduje tutaj w 2. połowie XVIII w. okazały pałac klasycystyczny oraz dwie oficyny mieszczące wozownię ze stajnią, kuchnię i pomieszczenia dla służby. Całość otacza krajobrazowym parkiem. W r. 1767 stawia obok niewielki, murowany kościół (na miejscu poprzedniego zbudowanego jeszcze przez Koniecpolskich) – otoczony, niskim ceglanym murem (na zdjęciu).
21 września 1778 r. odbywa się w tym kościele ślub córki dziedzica Teresy Czapskiej z hrabią Aleksanderem Potockim, herbu Pilawa. Potoccy dokonują zmiany koryta Pilicy, przez co ich posiadłość ich znalazła się na prawym brzegu Pilicy, czyli w dotychczasowym Chrząstowie. Miejscowość ta po utracie w r. 1544 parafii na rzecz Nowopola – wegetuje przez blisko 300 lat, ale aż do r. 1960 jest samodzielną jednostką administracyjną – dając nawet swoje miano “chrząstowskiej” linii Potockich. Ich gospodarność doprowadza do rozkwitu tak Koniecpol jak i Chrząstów. Budują przemysł hutniczy oraz rolniczy (cukrownie i gorzelnie) – dające zatrudnienie, zakładają szpital i szkoły.
20 stycznia 1945 pałac Potockich spłonął, lecz wiernie odbudowany w latach 1958-61, służy obecnie (wraz z oficynami) jako ośrodek oświaty, kultury i rekreacji. Z pierwotnej budowli pałacowej zachowała się sześcioboczna, dawna baszta warowna – później altana ogrodowa – widoczna po lewej stronie. Wewnątrz pałacu urządzona jest skromna ekspozycja uratowanych pamiątek po Koniecpolskich i Potockich. Natomiast w mocno zniszczonym kościele oprócz barokowego obrazu Matki Boskiej Bolesnej (w prawym bocznym ołtarzu) znajdują się dwie tablice upamiętniające ostatnich Potockich. I tak: (po lewej stronie nawy) Henryka (1868 – 1958) i jego dzieci: Pawła (1900 -1945), Władysława (1903 – 1973), Stefana (1912 – 1981) i Annę z Potockich Żółtowską (1898 – 1982), której grób można odszukać na chrząstowskim cmentarzu oraz (po prawej stronie) żonę Henryka, czyli Julię Potocką z hrabiów Branickich (1879-1929).
ANDRZEJ SIWIŃSKI