Podczas konferencji naukowej, 26 października 2018 roku pn. “Edukacja regionalna w kształtowaniu człowieka i obywatela XXI wieku” pracownicy Muzeum Częstochowskiego dr Ewa Kaczmarzyk i Elżbieta Janik przestawiły referat “Edukacja przyrodnicza w Muzeum Częstochowskim od połowy XX wieku do współczesności. Wybrane projekty edukacyjne”.
Muzeum we współczesnym świecie to miejsce, gdzie obok realizacji zapisanych w ustawie funkcji opartych na gromadzeniu i opracowywaniu zbiorów czy organizowaniu wystaw, prowadzi się intensywną działalność na polu edukacyjnym. Tego typu aktywość muzeów ma kluczowe znaczenie w dwóch zakresach działalności – organizowania lekcji muzealnych, wykładów oraz warsztatów, a przede wszystkim udostępniania zbiorów do celów edukacyjnych. Dział Przyrody Muzeum Częstochowskiego niemal od początku swego istnienia włączył się czynnie w edukację poprzez organizowanie odczytów, prelekcji, pogadanek oraz lekcji muzealnych.
W latach 60. i 70. organizowano tzw. piątki muzealne oraz środy muzealne, prelekcje były przygotowywane nie tylko przez pracowników Działu Przyrody, ale również zapraszano gości reprezentujących różne ośrodki naukowe w Polsce.
Muzeum w Częstochowie jako pierwsze w kraju rozpoczęło organizowanie Tygodni Muzealnych, które przyjęły się jako nowa forma działalności, zastosowana przez inne placówki muzealne. I Tydzień Muzealny zorganizowany został w dniach 3-8. XII. 1962 r., w ramach hasła: Muzea Uniwersytetami Kultury. I Tydzień Muzealny został zorganizowany w Muzeum w Częstochowie w formie eksperymentu, co podkreślił na uroczystości jego zakończenia Dyrektor Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki mgr M. Ptaśnik, dodając, że jest to pierwsza tego rodzaju akcja w kraju, której wyniki są “więcej niż zadowalające i która zostanie upowszechniona w całym kraju”.
Bardzo ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy pełniły odczyty pracowników dotyczące głównie przyrody okolic Częstochowy. Z czasem rozpoczęto również w Muzeum cykl spotkań tzw „Spotkania z kustoszami”, które odbywały się w latach 90.
W 2010 roku został powołany przez ówczesnego wiceprezydenta Miasta Częstochowy Zespół ds promocji zdrowia i ekologii wśród dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach Częstochowy. W skład tego zespołu weszła z ramienia Muzeum dr Ewa Kaczmarzyk.
Najbardziej popularną forma upowszechniania wiedzy jest lekcja muzealna, od roku 2003 w stałej ofercie edukacyjnej Działu Przyrody funkcjonuje piętnaście tematów lekcji, które można zklasyfikować w trzy bloki tematyczne: opisujące faunę i florę naszego regionu, dzieje geologiczne okolic Częstochowy oraz tematy mówiące o ekologii i ochronie środowiska najbliższej okolicy.
Zajęcia z przyrody w muzeum są szczególną formą przekazywania wiedzy, gdyż podstawowym nośnikiem wiadomości jest eksponat, a prelekcje uzupełniane są często przez prezentacje multimedialne. W roku 2014 zaadoptowano na potrzeby edukacji przyrodniczej salę w budynku przy ulicy Katedralnej 8 co dało możliwość zwiększenia liczby eksponatów wykorzystywanych do zajęć ze względu na bliskie sąsiedztwo pomieszczeń magazynowych.
Do celów edukacyjnych wykorzystywane są także wystawy o charakterze przyrodniczym organizowane przez Dział Przyrody we współpracy z innym placówkami naukowo-badawczymi.
W latach 2003-2009 lekcje przyrodnicze prowadzone były w oparciu o następujące ekspozycje “Przyroda Jury Częstochowskiej i jej badacze (2003-2004)”, “Nauki dawne i niedawne (2006)”, “Mikrokosmos krainy mchów. Księgozbiór botaniczny dr Tytusa Chałubińskiego (2007)”, “Dzieje i blask bursztynu (2008”). Jedną z najchętniej odwiedzanych ekspozycji zatytułowaną “Najpiękniejsze owady świata” Muzeum zaprezentowało po raz kolejny w 2018. Wystawę autorstwa dr Ewy Kaczmarzyk pokazywano w Ratuszu, liczyła ona tysiąc owadów z trzech krain zoogeograficznych (krainy neotropikalnej, indoaustralijskiej oraz etiopskiej), prezentowane były również motyle nocne i chrząszcze świata.
Na wspomnianej ekspozycji prowadzono lekcje muzealne, weekendowe warsztaty rodzinne oraz oprowadzanie kuratorskie. Wystawa została otwarta 16 lutego i trwała do maja. Przeprowadzono na niej 29 lekcji, w których uczestniczyło 629 osób. O jakości prowadzonych zajęć świadczą przede wszystkim dane frekwencyjne, które pokazują, iż w latach 2003-2017 odbyło się 666 lekcji, w których brało udział 12749 osób.
Warto zaznaczyć że Dział Przyrody Muzeum prowadzi szeroko pojętą edukację przyrodniczą, także poprzez udzielanie wywiadów, uczestniczenie w konkursach, gdzie pracownicy służą swą wiedzą jako członkowie Jury oraz czynny udział w konferencjach o tematyce przyrodniczej.. Każdego roku w ramach Nocy Muzeów – Dział Przyrody organizuje prelekcje i warsztaty. Uczestniczy także w Europejskich Dniach Dziedzictwa.
Sprawdzianem atrakcyjności oferty edukacyjnej Muzeum Częstochowskiego stał się zorganizowany przez Dział Przyrody konkurs przyrodniczo-plastyczny “Przyroda w oczach dziecka”. Odbyły się trzy edycje, wzięło w nich udział 1867 uczniów, którzy złożyli 2002 prace. Głównym celem edukacji było pogłębianie wiedzy o przyrodzie ziemi częstochowskiej oraz zapoznanie uczniów ze zbiorami przyrodniczymi zgromadzonymi w Muzeum Częstochowskim.
Podobnie rzecz ma się w przypadku konkursu “Jurajska przyroda w obiektywie”, gdzie podczas zakończonej w bieżącym roku II edycji frekwencja zwiększyła się o 100 procent.
fot UG
Dr Ewa Kaczmarzyk i Elżbieta Janik podczas otwarcie “Zielonej pracowni” w Szkole Podstawowej nr31 w Częstochowie
Materiał ukazał na stronie: “Częstochowska Gazeta Ekologiczna”
(wydanie papierowe), której publikację współfinansuje Wojewódzki
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska
organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej w Katowicach.
dr Ewa Kaczmarzyk i Elżbieta Janik