Na podstawie morfologicznego badania tkanki tłuszczowej wyróżnia się otyłość:
* hiperplastyczną – zwiększenie liczby komórek tłuszczowych (adipocytów)
* hipertroficzną – zwiększenie objętości – wielkości adipocytów
* mieszaną – zwiększenie liczby i wielkości adipocytów.
Częstość występowania otyłości u dzieci i młodzieży, w ostatnim dwudziestoleciu, w różnych regionach Polski wahała się od 2,5% do 12% populacji w wieku rozwojowym.
Na podstawie morfologicznego badania tkanki tłuszczowej wyróżnia się otyłość:
* hiperplastyczną – zwiększenie liczby komórek tłuszczowych (adipocytów)
* hipertroficzną – zwiększenie objętości – wielkości adipocytów
* mieszaną – zwiększenie liczby i wielkości adipocytów.
U osób, które zaczęły tyć w dzieciństwie i młodości występuje najczęściej otyłość hiperplastyczna. W organizmie dziecka, systematycznie przekarmianego, liczba komórek tłuszczowych może zwiększyć się 2-4-krotnie.
Ta nadmierna liczba adipocytów pozostanie już na całe życie!
Wszelkie starania o zmniejszenie masy ciała pozwalają tylko na zmniejszenie objętości istniejących komórek tłuszczowych bez zmniejszenia ich liczby. Znacznie lepsze efekty leczenia można osiągnąć we wczesnym okresie otyłości u młodszych dzieci, gdy liczba komórek tłuszczowych nie jest zbyt duża i są one tylko nadmiernie wypełnione.
Co to jest i do czego jest potrzebna tkanka tłuszczowa?
Tkanka tłuszczowa jest niezbędną składową ciała człowieka. Jej ilość, podobnie jak ilość tkanki kostnej i mięśniowej, decyduje o budowie i wyglądzie. Ilość tkanki tłuszczowej w organizmie zależy od płci oraz od wieku i wynosi 10-25% masy ciała.
W skrajnej otyłości zawartość tłuszczu w organizmie wzrasta aż do 70%. Przy krańcowym wyniszczeniu organizmu tłuszcz stanowi tylko 2% masy ciała.
Tkanka tłuszczowa u człowieka występuje w postaci tkanki białej i brunatnej.
Biała tkanka tłuszczowa zlokalizowana jest pod skórą i głęboko w jamie brzusznej. Podstawową jej funkcją jest magazynowanie energii w postaci tłuszczu, aby w sytuacji, gdy zapotrzebowanie na energię przewyższa aktualne spożycie, służyć swoimi zapasami. Gromadzenie nadmiaru energii i jej uwalnianie jest najważniejszym, ale nie jedynym zadaniem tkanki tłuszczowej. Tkanka brunatna, będąc bardzo złym przewodnikiem ciepła, jest czynnikiem regulującym utrzymanie stałej temperatury ciała. Stanowi ona także warstwę amortyzującą urazy zewnętrzne, chroniąc w ten sposób położone głębiej tkanki przed szkodliwym działaniem czynników mechanicznych. Tkanka brunatna u noworodków występuje w kilku miejscach: u podstawy szyi, wzdłuż kręgosłupa, pod łopatkami, wokół nerek, nadnerczy, trzustki.
Warto wiedzieć i pamiętać, że odkładanie energii w tkance tłuszczowej w postaci tłuszczu odbywa się po każdym posiłku i że każdy gatunek żywności, spożywany w nadmiarze, może być przetworzony na tłuszcz i w tej postaci – magazynowany.
Tkanka tłuszczowa, tak jak inne tkanki, rozrasta się poprzez powiększanie masy / rozmiarów komórek (hipertrofia) oraz zwiększanie ich liczby.
Masa komórek noworodka, w warunkach prawidłowych zwiększa się pięciokrotnie już w ciągu pierwszego roku życia. Wzrost liczby komórek tłuszczowych obserwuje się na przełomie pierwszego i drugiego roku życia dziecka (“pierwszy okres krytyczny”). Liczba komórek tłuszczowych, powstałych w tym okresie, nie ulegnie w późniejszych latach zmniejszeniu. Powstająca w wyniku nadmiaru komórek tłuszczowych otyłość, zwana przerostową, jest bardzo oporna na leczenie.
Drugim okresem zwiększonego ryzyka występowania otyłości jest wiek wczesno-szkolny (od 7-10 roku życia). W tym okresie organizm, przygotowując się do dużych wydatków energetycznych związanych z dojrzewaniem, gromadzi dodatkowe zapasy energii. Rośnie apetyt i wzrasta ilość tłuszczu (wielkość komórek). Przyrosty tkanki tłuszczowej są najintensywniejsze w okresie dwu lat, poprzedzających skok wzrastania, a więc u dziewcząt między 9 a 11 rokiem życia, a u chłopców w wieku 10-12 lat. Charakterystyczny dla tego okresu wzrost apetytu może przerodzić się w stałe przejadanie się lub zwykłe obżarstwo. Powstająca wtedy otyłość nie zanika w okresie dojrzewania, gdyż gromadzone zapasy tłuszczu znacznie przewyższają zwiększone zapotrzebowanie energetyczne.
W drugim okresie krytycznym rozwoju tkanki tłuszczowej czynniki środowiskowe i hormonalne mają największy wpływ na wielkość i liczbę komórek tłuszczowych oraz ich funkcjonowanie.
Kolejny etap wzrostu komórek następuje pomiędzy 10-18. r. ż., kiedy to zarówno masa jak i liczba komórek osiągają wartości typowe dla dorosłych.
Wraz z rozpoczęciem pokwitaniowego skoku wysokości ciała zostaje zahamowany proces dynamicznego rozwoju tkanki tłuszczowej, przy czym zmiany tkanki tłuszczowej w tym okresie przebiegają w odmienny sposób u dziewcząt i chłopców.
U dziewcząt tkanka tłuszczowa rozmieszczona jest głównie w dolnej części ciała (biodra, podbrzusze, uda, pośladki) i jej masa rośnie z wiekiem do zakończenia okresu dojrzewania. W tym okresie tkanka tłuszczowa u dziewcząt gromadzi się także w okolicy klatki piersiowej. Wykazano, że lokalizacja tkanki tłuszczowej u dziewcząt jest związana z fizjologiczną funkcją tej tkanki – magazynowanie tłuszczu, który może być potem wykorzystany w okresie ciąży i laktacji.
U chłopców tkanka tłuszczowa jest rozmieszczona głównie w górnej połowie ciała (kark, ramiona i nadbrzusze) i jej ilość wzrasta z wiekiem w górnej, a maleje w dolnej połowie ciała. (cdn.)
dr n. med. Wiesława Leśnikowska-Ścigalska