CAL – animacyjny model działania instytucji kultury w środowiskach lokalnych
Przez ostanie 17 lat wiele zmieniło się w polskiej rzeczywistości, ale zbyt mało w domach kultury. Nowy program CAL, nawiązujący do tradycji przedwojennego domu ludowego, ma wpłynąć na przeobrażenie tych instytucji
Potrzeba
Inspiracją do działania była potrzeba zmiany wizerunku domów kultury. – Te instytucje wyrosły na bazie doświadczeń byłego Związku Radzieckiego. Miały duże osiągnięcia, których nie należy przekreślać, jednakże tamte cele wygasły, a przez 17 lat nowej Polski nie doczekaliśmy się dyskursu, jak domy kultury powinny funkcjonować, jaką rolę powinny spełniać. W ferworze przeobrażeń o tych instytucjach, tak ważnych dla lokalnych społeczności, zapomniało i ministerstwo, i samorządy – tłumaczy Jacek Gralczyk ze Stowarzyszenie Centrum Aktywności Lokalnej z siedzibą w Warszawie, nadzorujący wdrażanie programu.
Założenia
Idea CAL zakłada nowatorskie podejście do pracy kulturalnej. – Metoda odwołuje się do polskiej i zachodniej tradycji pracy kulturalnej, gdzie dom kultury stanowi ośrodek, wokół którego powinny się skupiać lokalne inicjatywy społeczne. Polega na uaktywnianiu lokalnych społeczności do rozwiązywania problemów zdiagnozowanych w środowisku oraz integrowaniu mieszkańców w oparciu o lokalne partnerstwa i wolontariat – mówi Anna Woźniak, główny instruktor ds. współpracy kulturalnej i animacji w ROK.
Dom kultury w zamyśle idei CAL ma stać się zwornikiem działań różnych kulturalnych instytucji, ma poznawać i rozwijać kapitał społeczny. – Aby jednak instytucja kultury mogła zmieniać rzeczywistość, sama musi się zmieniać – stwierdza Anna Operacz, dyrektor Regionalnego Ośrodka Kultury w Częstochowie.
Jak? – Podstawą jest określenie jej misji. Dom kultury ma tworzyć środowiska animatorów kultury, ma współpracować na zasadzie partnerstwa z samorządem lokalnym, zdobywać umiejętności pozyskiwania pozabudżetowych źródeł finansowania – wyjaśnia dyr. Operacz.
Początki
W województwie śląskim ideę CAL zaszczepiła Łucja Glinka, dyr. Wydziału Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach. Do pracy włączył się także Regionalny Ośrodek Kultury w Częstochowie. – Pierwszym impulsem do rozpoczęcia cyklu szkoleń CAL stała się coraz głośniej artykułowana potrzeba integracji ośrodków kultury w regionie częstochowskim oraz chęć spotykania się ludzi pracujących w instytucjach kultury i robienia czegoś wspólnie – mówi dyr. Anna Operacz. W pierwszym szkoleniu za fundusze Urzędu Marszałkowskiego uczestniczyły 24 osoby z 12 ośrodków z Częstochowy, Bielska-Białej i Katowic. W ciągu dwóch lat kurs CAL ukończyła grupa 8 liderów z regionu częstochowskiego.
Kontynuacja
Nowo pozyskani adepci metody CAL nie poprzestali na podniesieniu swoich kwalifikacji, chcieli swoje umiejętności i wiedzę przekazywać innym. I tak zrodził się pomysł przeprowadzenia drugiego cyklu szkoleniowego, ale już w formie samokształcenia, z wykorzystaniem własnych sił intelektualnych i nowo nabytych umiejętności metodycznych. Inicjatywę podjęli Krzysztof Polewski, dyr. Gminnego Ośrodka Kultury w Mykanowie i Karol OstAlski, dyr. Miejskiego Ośrodka Kultury w Blachowni i przewodniczący Rady Powiatu Częstochowskiego. Wspólnie z Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Częstochowie opracowali program szkolenia. Do współpracy zaproszono Mariolę Matysek, dyr. z GOK w Olsztynie, Teresę Nienartowicz, dyr. GOK w Poczesnej, Lillę Deskę, dyr. GOK w Dąbrowie Zielonej i Andrzeja Kałę, dyr. GOK z Wręczycy.
Nowe zadanie podjęło 28 osób, reprezentujących 14 instytucji kultury z regionu częstochowskiego. Odbyło się 12 sesji szkoleniowych, realizowanych w latach 2005 – 2006 w wybranych ośrodkach kultury oraz w Regionalnym Ośrodku Kultury w Częstochowie, który koordynował inicjatywę. Program szkolenia obejmował także dwa wyjazdy studyjne: do województwa małopolskiego oraz do Ostrowca Świętokrzyskiego, w tym “Partnerstwo Krzemienny Krąg”. Wszystkie instytucje uczestniczące w projekcie opracowały “Mapy zasobów i potrzeb”, określiły mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia. Ich pracę zaprezentowano 22. stycznia 2007 r. w Regionalnym Ośrodku Kultury podczas konferencji ewaluacyjnej.
Realizacja
Pierwszym krokiem metody CAL jest diagnoza potencjału środowiska, czyli poznanie i sprecyzowanie głównych problemów i potrzeb mieszkańców. – To badanie potencjału społeczno-kulturowego i odkrywanie sił społecznych, określenie zasobów materialnych i walorów krajobrazowych, historycznych itp. – wylicza Anna Woźniak. Kolejnym zadaniem jest analiza SWOT, czyli określenie profilu społeczności lokalnej i możliwości jej rozwoju i wreszcie opracowanie “mapy zasobów i potrzeb”. – “Mapa” jest zapytaniem mieszkańców, czego chcą i potrzebują. Przy badaniach okazało się, że mocno nurtują ich problemy ekologii i bezpieczeństwa. Znając oczekiwania możemy podjąć dialog z lokalną społecznością, wiemy, że chętnie włączą się do współpracy – mówi Karol OstAlski, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Blachowni.
Szkolenia CAL dały pierwszy krok do zintegrowania całego środowiska i impuls do podejmowania w przyszłości wspólnych działań. A to pozytywnie rokuje dla rozwoju kulturalnego regionu częstochowskiego. Zlikwiduje się bierność społeczną, a pracownik kultury stanie się kreatorem działań społeczno-kulturalnych.
URSZULA GIŻYŃSKA