Pod takim hasłem 17 listopada w Ratuszu odbyła się konferencja poświęcona sytuacji dzieci dotkniętych przemocą. Była to inauguracja kampanii społecznej organizowanej przez Ośrodek Pomocy Osobom z Problemem Alkoholowym we współpracy z Urzędem Miasta Częstochowy, Miejską Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Powiatową Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną.
Edycja rozpoczęta 10 maja jest pilotażowa i będzie trwała do końca bieżącego roku. Jej skuteczność ma być regularnie sprawdzana za pomocą comiesięcznej ewaluacji. Grupą docelową programu są przede wszystkim pracownicy służb medycznych i opieki społecznej, a program umocowany jest przy miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Partnerami projektu są placówki służb medycznych, MOPS, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, policja oraz stowarzyszenia o charakterze pozarządowym, które mają w swoim statucie wpis o działalności na rzecz dziecka.
Celem kampanii jest zwrócenie uwagi społeczeństwa na problem krzywdzenia dzieci, zwłaszcza tych z rodzin patologicznych, wzmocnienie programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie z problemem alkoholowym, a także rozpowszechnienie informacji o dostępnych formach pomocy, infoliniach pomocowych i instytucjach wspierających takie rodziny.
Konferencja zgromadziła przedstawicieli instytucji i placówek, których zadaniem jest kontrolowanie sytuacji dzieci i rodzin oraz pomoc w sytuacjach kryzysowych. Spotkanie prowadziła Małgorzata Nowak, członek MKRPA. Rozpoczynając jego część panelową, przybliżyła charakter kampanii oraz powód jej realizacji. – Fundacja „Dzieci Niczyje” wystosowała do Minister Zdrowia apel mówiący o tym, że jest bardzo dużo dzieci krzywdzonych. Prawie 50 tys. dzieci dotkniętych jest przemocą w ciągu jednego roku, a 25 tys. małoletnich wykorzystywanych jest seksualnie. Co roku media podają do wiadomości publicznej przypadki, które są w swej wymowie zastraszające, drastyczne i brutalne. Przykładem okrutnych działań dorosłych jest głośny przypadek dziecka z Cieszyna, które na początku tego roku zostało brutalnie zamordowane – przypalane, kłute nożem, a w końcu utopione w stawie – przytacza.
Działania edukacyjno-informacyjne kampanii zostały uruchomione w wakacje. Organizowano szkolenia dla nauczycieli i służby zdrowia dotyczące profilaktyki przeciwalkoholowej, do szkół rozesłano regulamin akcji, przeprowadzono warsztaty na temat małych form teatralnych dla dzieci i młodzieży. Jak zauważa pani Nowak, z ewaluacji przeprowadzonej po szkoleniach wynika, że wcześniej ok. 50 proc. nauczycieli nie umiałoby rozpoznać dziecka obciążonego problemem alkoholizmu w rodzinie. Były to pierwsze szkolenia o tej tematyce prowadzone wśród kadry nauczycielskiej i medycznej, jednak dzięki nim wszyscy uczestnicy zdecydowali, że profilaktyka zdrowotna będzie prowadzona w ich placówkach.
Dyrektor Delegatury RPO w Katowicach, dr Aleksandra Bentkowska przybliżyła zgromadzonym zakres działalności Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka, wskazując na ograniczony zakres ich kompetencji dotyczących ochrony dziecka przed przemocą. – Pomimo nowelizacji ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka mającej na celu rozszerzenie jego kompetencji, instytucja ta nadal nie jest jeszcze na tyle silna, jak można by sobie tego życzyć. Niestety pomimo tych kompetencji, które Rzecznik Praw Obywatelskich posiada, mamy bardzo niewielką możliwość działania w kierunku ochrony praw dziecka. W naszej Konstytucji traktują o tym artykuły 40. i 72., które zakazują okrutnego zachowania, wymierzania kar cielesnych i poddawania torturom. Pomimo tego, dzieci są katowane, najczęstszymi urazami jakich doznają są obrażenia głowy, jamy brzusznej, a ostatecznie uduszenia. W Polsce zjawisko to dotyczy 10-20 proc. dzieci – komentuje.
O części promocyjnej akcji opowiedział Zastępca Prezydenta Częstochowy, Ryszard Majer. – Zastanawiając się nad kampanią, szukaliśmy jej bohatera i postanowiliśmy, że będzie to ta maskotka. Dziecko jest istotą na tyle bezbronną, niewinną, że przed przemocą, która jest zamknięta w czterech ścianach domu, nie chroni go nic. Jedyną „obroną” przed okrucieństwem są dla dziecka jego zabawki. Ten słonik jest symbolem tego, że najmłodsi nie są chronieni przed przemocą w żaden sposób. Dlatego jeśli my wszyscy – sąsiedzi, okoliczni mieszkańcy nie zwrócimy uwagi na to co się dzieje za płotem, w naszym bloku, czy za ścianami domu, pozostawimy danego malucha sam na sam z oprawcą. Dziecko z rodziny z problemem alkoholowym ma do pomocy tylko ludzi z najbliższego otoczenia, którzy chcą dostrzec, że coś złego ma miejsce – apeluje.
Oprócz maskotki, kampania będzie promowana za pomocą strony internetowej „Częstochowa dzieciom”, na której m.in. zamieszczona zostanie pełna baza instytucji publicznych i podmiotów pozarządowych, które świadczą usługi na rzecz dzieci. Powstały też ulotki informacyjne i spot reklamowy autorstwa Tomasza Pietrzykowskiego. Jego bohaterem także jest słonik wypowiadający słowa „Ja nie uchronię dziecka przed przemocą, Ty możesz”. Będzie można go oglądać na lokalnych billboardach i w telewizji.
Halina Synakiewicz z Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych, przedstawiła rolę pielęgniarek w pomocy dzieciom maltretowanym. – Mamy w tej chwili pracownice środowiskowo-rodzinne, które bardzo często jako pierwsze mają możliwość zauważenia symptomów przemocy w rodzinie. Także pielęgniarki medycyny szkolnej mają ogromny wpływ na edukację młodzieży, rodziny i na diagnozowanie tego problemu, bo często właśnie one zauważają, że z dzieckiem dzieje się coś złego. Powstało również Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Pediatrycznych, które bardzo żywo zajmuje się tematyką przemocy w rodzinie, szczególnie w stosunku do dzieci. Osoby pracujące w tym zawodzie powinny być szczególnie wyczulone na cechy wyglądu, zachowania dziecka i opiekunów, które w czasie kontaktów ze służbą zdrowia mogą sugerować, że w danej rodzinie dochodzi do aktów przemocy fizycznej, lub psychicznej – mówi. Pielęgniarka zwróciła także uwagę na to, że przemoc wobec dzieci jest zjawiskiem powszechnym i złożonym, niestety do niedawna jakby niezauważanym. Dopiero publikowanie i upowszechnianie informacji o rozmiarach okrucieństwa wobec dzieci i młodzieży, przyczyniły się do obudzenia emocji społecznych oraz zainteresowania problemem krzywdzenia – różnych instytucji i środowisk. Według niej wykrycie aktów przemocy jest zadaniem bardzo trudnym, szczególnie dlatego, że fakt ich zaistnienia jest zazwyczaj ukrywany, nie tylko przez opiekunów ale też samo dziecko – ze względu na jego zbyt młody wiek, a w przypadku dzieci starszych – z powodu strachu, wstydu, czy poczucia lojalności wobec rodzica, czy opiekuna. Halina Synakiewicz jako najczęstsze czynniki wywołujące przemoc w rodzinie, wymienia: ubóstwo, bezrobocie, patologię, alkoholizm, narkomanię, prostytucję, przestępczość, młody wiek rodziców, niedojrzałość emocjonalną, zaburzenia osobowości, choroby psychiczne, upośledzenie umysłowe, inwalidztwo, samotne macierzyństwo, pozostawanie opiekunów w nieformalnym związku, posiadanie dzieci z różnych związków, urodzenie dziecka niechcianego lub cierpiącego na choroby przewlekłe. Jednak wbrew pozorom, takie problemy pojawiają się również w tzw. „dobrych domach”.
Przedstawicielka Sądu Okręgowego w Częstochowie, Alina Kula opowiedziała o prawnych aspektach przemocy i nowelizacji ustawy, zwracając przy tym uwagę na najważniejszy aspekt pomocy dzieciom i dorosłym z rodzin dotkniętych przemocą i alkoholizmem – mianowicie zapewnienie lokalu zastępczego, aby odizolować sprawców od ofiar. Jej zdaniem nie powinno dochodzić do sytuacji, kiedy poszkodowani muszą uciekać z domu, pozostawiając go osobie krzywdzącej.
Problem interwencji podejmowanych wobec dzieci maltretowanych, podjął Henryk Kowalski z Ośrodka Interwencji Kryzysowych w Częstochowie. – Sprawcy przemocy nigdy nie uświadamiają sobie, że krzywdzą dzieci. Uważają, że jeśli np. biją żonę, dziecka to nie dotyka, a jednak jest ono niemym świadkiem wszystkich awantur domowych. Nam w systemie edukacji potrzebna jest szkoła dla rodziców, ponieważ, kiedy znajdą się oni w sytuacji kryzysowej, nie wiedzą jak się zachować. Uruchomiliśmy więc taką placówkę przy Poradni Rodzinnej na ul. Bór. Cieszy się ona bardzo dużą frekwencją – wyjaśnia. Ośrodek Interwencji Kryzysowej służy pomocą w różnych sytuacjach. W ciągu jednego roku jego pracownicy spotykają się z ok. 900 przypadkami osób dotkniętych przemocą, z czego 38 proc. to przemoc domowa. W ubiegłym roku sytuacja ta dotknęła 40 zgłoszonych do Ośrodka dzieci. Na ok. 7 tys. domowych interwencji policyjnych rocznie, 700 to wezwania związane bezpośrednio z przemocą, także wobec dzieci. Od ubiegłego roku działalność OIK nie ogranicza się do przyjmowania zgłoszeń, jego pracownicy zaczęli także wychodzić w teren. W zeszłym roku było 48 takich interwencji, obecnie stało się to już zjawiskiem dominującym – odbyły się już 365 interwencje terenowe. – Po zgłoszeniach z policji dostajemy informację, że dane środowisko jest zagrożone, wtedy udajemy się tam, żeby dokładniej zdiagnozować sytuację. Pokrzywdzonym rodzinom dajemy wsparcie emocjonalne, pomoc psychologiczną, socjalną i prawną, a wszystko to oczywiście za darmo. Jednak to nie wystarcza. Dla nas sprawą podstawową jest izolacja sprawcy – dodaje Henryk Kowalski.
Po zakończeniu części panelowej konferencji, Zastępca Prezydenta Ryszard Majer wręczył dyplomy i nagrody rzeczowe laureatom konkursów o tematyce związanej z przeciwdziałaniem alkoholizmowi i ubóstwu. Pierwszy z nich przeprowadzony był przez Ośrodek Pomocy Społecznej w ramach projektu „Europejski Rok Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu i Ubóstwu”. W konkursie fotograficznym „Nie odwracaj wzroku” wzięło udział 55 młodych ludzi, z których jury wyłoniło czworo zwycięzców. W konkursie na logo MKRPA wyróżniono trzy pomysły, z kolei zwycięzcami projektu „Trzeźwy umysł”, do którego Częstochowa przystąpiła po raz 9., zostało 10 osób. Ostatnim etapem spotkania była prezentacja kilkuminutowego spektaklu „Dziękuję, nie” przygotowanego przez uczniów Szkoły Podstawowej nr 38, w ramach Małych Form Teatralnych „Młodość bez uzależnień”. Projekt jest częścią profilaktycznego programu przeciwalkoholowego dla dzieci i młodzieży, organizowanego przez MKRPA.
IZABELA WOŹNICKA