4 czerwca 1994 roku w Częstochowie zmarł Józef Wójcicki, humanista, pedagog, autor prac z zakresu historii i literatury, działacz społeczny.
KARTA JEGO ŻYCIA
Żaden dzień nie jest długi
dla człowieka czynnego
Seneka Młodszy
4 czerwca 1994 roku w Częstochowie zmarł Józef Wójcicki, humanista, pedagog, autor prac z zakresu historii i literatury, działacz społeczny. Postać znacząca dla naszego miasta. Mimo, iż od śmierci Profesora minęło już dwadzieścia pięć lat, to imię jego otoczone jest szacunkiem i często przywoływane jako autorytet. Warto w tym miejscu przedłożyć słowa ks. Jana Twardowskiego – “Można odejść na zawsze, by stale być blisko”. Już od młodych lat interesował się literaturą i marzył o zawodzie nauczyciela. Jednak droga do zdobycia wykształcenia nie była łatwa, ani prosta. Wytrwale dążył do wyznaczonego przez siebie celu i pokonywał życiowe trudności.
Józef Wójcicki przyszedł na świat 7 marca 1912 roku w Pławnie (gm. Gidle). Mając dwanaście lat, zdał egzamin do czwartej klasy prywatnego gimnazjum Stanisława Niemca w Radomsku. „(…) Były to bardzo ciężkie dni mojego żywota, ale jakoś przetrwałem te najgorsze czasy, w czym dopomogła mi zacna rodzina Państwa Muszkietów. Kiedy byłem w klasie ósmej Państwo ci zaofiarowali mi całoroczny pobyt w ich domu. Do dnia dzisiejszego pamiętam ich dobroć, bez której byłoby mi bardzo trudno zdobyć świadectwo maturalne (…)”. W wieku siedemnastu lat uzyskał maturę i wyruszył do Krakowa, gdzie podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Lata spędzone w Krakowie, to czas wytężonej nauki. Był studentem obowiązkowym i wyróżniającym się. Z dużym zainteresowaniem uczestniczył w wykładach profesorów: Kazimierza Nitscha, Stanisława Windakiewicza, Ignacego Chrzanowskiego, Stanisława Pigonia, Romana Grodeckiego, Wacława Sobieskiego. Uczęszczał także na roczne Studium Pedagogiczne. „(…) Studia swe traktowałem bardzo poważnie i uważałem, że muszę je oprzeć na zgłębieniu wszystkich badań z zakresu pedagogiki, bez czego nie wyobrażam sobie przyszłej pracy w szkolnictwie średnim (…)”.
Ukończone studia zwieńczyła praca magisterska: „O komediach Józefa Korzeniowskiego”, napisana pod kierunkiem profesora Stanisława Windakiewicza.
W 1934 roku przyjechał do Częstochowy i objął funkcję nauczyciela w Gimnazjum Męskim im. Romualda Traugutta. Studia polonistyczne dały mu wszechstronne wykształcenie, na które obok literatury, historii i pokrewnych dziedzin humanistyki, składała się także znajomość łaciny, greki klasycznej, języka czeskiego i niemieckiego. Częstochowa stała się dla Wójcickiego miejscem ważnym. Tu realizował się zawodowo, założył rodzinę i współtworzył życie literackie naszego miasta.
W czasie wojny działał w tajnym nauczaniu. Nie bacząc na zagrożenie i niebezpieczeństwo wykładał m.in.: w Prywatnym Liceum Żeńskim Sióstr Zmartwychwstanek, w Instytucie Paulinów na Jasnej Górze, w Studium Humanistycznym. Po wyzwoleniu Częstochowy niezwłocznie podjął pracę w Liceum Ogólnokształcącym im. H. Sienkiewicza. Nauczał także w Liceum Ogólnokształcącym im. R. Traugutta oraz przez pewien czas w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych. Cieszył się dużym szacunkiem młodzieży. Potrafił nawiązać z uczniami dobre i trwałe relacje. Był pedagogiem wymagającym, sprawiedliwym i zawsze życzliwym. Umiał dzielić się myślą, wiedzą, czasem i zapałem. Wychowankowie Profesora podkreślają – „Uczył samodzielnego myślenia, oryginalności i dążenia do prawdy”.
Głównymi pasjami Józefa Wójcickiego pozostawały zawsze dydaktyka i praca z młodzieżą. Nie skąpił sobie obowiązków. Z jego inicjatywy powstało czasopismo “Nasz Świat”. Pierwszy numer ukazał się w listopadzie 1955 roku. „(…) Przez pełne cztery lata pismo to wychodziło i łamy „Naszego Świata” oddałem do dyspozycji młodzieży wszystkich szkół średnich Częstochowy (…)”.
Czas Józefa Wójcickiego wypełniały całymi latami czynności ważne, wartościowe i istotne. Był wiceprezesem, potem prezesem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. Ściśle współpracował z Józefem Mikołajtisem. Organizował naukowe sesje, spotkania teatralne, wygłaszał odczyty i prelekcje. Z dużym powodzeniem zajmował się historią miasta. Wiele uwagi poświęcał badaniom regionalnym. Jednak jego najważniejszymi świadectwami literackimi są takie prace jak: „Uwagi o wersyfikacji Juliusza Słowackiego” (1961), „O tradycjach i aspiracjach naukowo-literackich Częstochowy” (1964,1972), „Stefan Żeromski wczoraj i dziś” (1965), „Znaczenie twórczości Henryka Sienkiewicza” (1974). Był współautorem publikacji „Pro Memoria. Częstochowskie cmentarze. Kule cz. I-II” (1987,1990), zbioru wspomnień „Tajne nauczanie w Częstochowie w okresie okupacji 1939-1945” (1969) oraz tomu poświęconego 50-leciu Liceum Ogólnokształcącego im. R. Traugutta (1971).
Profesor Józef Wójcicki zmarł w wieku 82 lat i spoczął na cmentarzu Kule. Dzięki swej pracowitości dokonał wiele, na polu zawodowym, naukowym, społecznym, choć los nie szczędził mu rozczarowań i zawodów. Pięknym utrwaleniem jego pamięci było w 2013 r. w setną rocznicę urodzin, odsłonięcie tablicy w budynku Liceum Ogólnokształcącego im. R. Traugutta.
Barbara Szymańska
Przy pisaniu korzystałam:
Dziewońska-Chudy E., Józef Wójcicki – nauczyciel i człowiek. W: Częstochowa Nasze Miasto. Wydarzenia, wspomnienia, ludzie. Częstochowa 2018, s.78.
Wójcicki J., „Moje drogi nauczycielskiego żywota.” „Prace Naukowe” T.43, Częstochowa 1992, s. 24, 25, 26.
Fot. 1. Prof. Józef Wójcicki – zdjęcie pochodzi z czasopisma „Nasz Świat” 1958 nr 4, s.3.
Fot. 2. „Nasz Świat”, wrzesień 1958 nr 1(13). Ze zbiorów Biblioteki Publicznej w Częstochowie.
Barbara Szymańska