730-lecie nadania praw miejskich dla Mstowa


W tym roku mija 730 lat od nadania praw miejskich dla Mstowa. 18 czerwca 1279 roku (lub 1278 jak podano w kopiarzu klasztoru mstowskiego) książę Bolesław Wstydliwy na prośbę przełożonego mstowskiego klasztoru kanoników regularnych wydał w Krakowie dokument pozwalający prepozytowi klasztoru ks. Wilhelmowi we wsi Mstów lokować miasto na prawie średzkim. Zwolnił je od ciężarów, prócz pół grzywny złota lub 6 złotych dla księcia i tyleż dla kasztelana krakowskiego po 7 latach wolnizny (wiadomo z zachowanej w Bibliotece Potockich w Wilanowie, w Liber formularum kopii).

Należy zaznaczyć, iż już na początku XIII wieku rozwijająca się gospodarczo i przestrzennie miejscowość posiadała wczesnomiejski charakter.
Świadczy o tym wymienienie Mstowa, jako wsi z wolnym targiem, komorą celną przy brodzie na Warcie, karczmami i kościołem przez papieża Innocentego w dokumencie z 9 czerwca 1250 r. potwierdzającym posiadłości macierzystego opactwa Najświętszej Maryi Panny kanoników regularnych na Piasku we Wrocławiu. Nie znamy treści właściwego dokumentu lokacyjnego miasta, który niestety się nie zachował. Stanowił umowę, czyli kontrakt między klasztorem mstowskim, jako właścicielem miasta, a zasadźcą będącym organizatorem miasta i jego pierwszym wójtem. Nie można, zatem powiedzieć nic o takich szczegółach lokacji, jak miejscu lokalizacji miasta, rozmieszczeniu w nim obiektów municypalnych, czy klasztornych. Brak w pobliżu Mstowa miejscowości o nazwie ,,Staromieście”, z przymiotnikiem ,,Stary”, czy w formie zdrobniałej ,,Mstówek” sugeruje, że miasto nie było zakładane w nowym miejscu na tzw. ,,surowym korzeniu”, czyli od podstaw, lecz na terenie istniejącej już osady. W tym przypadku osadę jedynie uregulowano przestrzennie. Świadczy o tym zachowany zabytkowy układ urbanistyczny w większości pochodzący z okresu lokacji miasta, z którego możemy wyczytać, iż w znacznym stopniu nawiązuje do przedlokacyjnego układu przestrzennego Mstowa. Z układu przedlokacyjnego pochodzą najprawdopodobniej ulice Wolności (dawna Krakowska), Częstochowska, Kościelna oraz uregulowany przekształcony w Rynek dawny plac targowy, który stał się głównym placem miejskim (obecny Plac A. Mickiewicza). Po środku Rynku do roku 1811 znajdował się ratusz miejski. W drugiej połowie XV wieku Mstów liczył 105 domów, ok. 600 mieszkańców, 15 jatek rzeźniczych i 2 młyny. Stanowił, zatem znaczny ośrodek miejski na pograniczu śląsko-małopolskim i ziemi wieluńskiej.
Do XVI wieku był największym miastem w regionie przewyższając znaczeniem pobliską Częstochowę. W skutek m.in. przesunięcia szlaku handlowego prowadzącego z Krakowa przez Mstów do Poznania nastąpił powolny upadek gospodarczy miasta. Przypieczętował go potop szwedzki, kiedy to miasto spalono i wymordowano prawie połowę jego mieszkańców. Duże spustoszenia czyniły w następnych wiekach przemarsze obcych wojsk i różnego rodzaju klęski. Krótki rozwój gospodarczy miał miejsce w XIX wieku. Powstały wtedy manufaktury sukiennicze i bawełniane oraz wytwórnie kafli. Pomimo tego w latach 1866-1870 nastąpiła utrata praw miejskich. Mstów był najstarszym miastem w tej części województwa krakowskiego. Należał do niego do końca istnienia I Rzeczypospolitej.
W 1993 roku z okazji uroczystych obchodów 8oo-lecia pierwszej udokumentowanej pisanej wzmianki o Mstowie, pochodzącej z bulli papieża Innocentego III Rada Gminy na wniosek mieszkańców rozpoczęła starania o przywrócenie praw miejskich. Urząd Rady Ministrów wniosek mieszkańców jednak odrzucił.
Wielkim orędownikiem przywrócenia praw miejskich był rezydujący w klasztorze mstowskim ówczesny wizytator, przełożony prowincji polskiej zakonu kanoników regularnych laterańskich ks. Kazimierz Łatak, wraz z nieżyjącą już Bogusławą Jurą będącą wówczas wójtem gminy.

Andrzej Sochacki

Podziel się:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *