Światowy Dzień Serca – obchodzony co roku w ostatnią niedzielę września – ma na celu zwiększenie społecznej świadomości dotyczącej chorób układu sercowo-naczyniowego i ich profilaktyki. W tym roku Światowa Federacja Serca (World Heart Federation), która jest inicjatorem akcji, skupia się szczególnie na zagadnieniu dokonywania prozdrowotnych wyborów i takim kształtowaniu środowiska, w którym żyjemy, aby było ono przyjazne dla naszego serca.
Choroby układu sercowo-naczyniowego zajmują pierwsze miejsce na liście „zabójców” człowieka. Jak podaje WHF, co roku z ich powodu umiera na świecie 17,3 mln osób. Prognozuje się, że w ciągu najbliższych 15 lat liczba ta wzrośnie do 23 milionów. Polacy najbardziej boją się nowotworów, tymczasem to właśnie choroby układu krążenia są
główną przyczyną ich zgonów. Według najnowszych raportów Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, rak jest w Polsce przyczyną śmierci w 24,5 proc. przypadków, podczas gdy z powodu chorób serca umiera 46 proc. naszych rodaków.
Z jednej strony umieralność z powodu chorób sercowo-naczyniowych maleje, m.in. dzięki działającej w kraju sieci 150 pracowni hemodynamicznych, w których z powodzeniem leczy się tzw. ostre zespoły wieńcowe. Z drugiej – choroby te występują częściej, co ma związek z wydłużeniem życia statystycznego Polaka i starzeniem się społeczeństwa.
Eksperci wskazują też na wysoki odsetek pacjentów, którzy umierają w ciągu roku po
doznaniu zawału serca czy udaru mózgu. Ryzyko ponownego ataku serca rośnie, gdyż chorzy nie przestrzegają zaleceń kardiologów; nie przyjmują zaleconych leków, palą papierosy, nie modyfikują niezdrowego stylu życia i sposobu odżywiania.
ABC CHORÓB SERCA
Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) jest najczęstszym schorzeniem mieszkańców krajów rozwiniętych, a powodowany przez nią zawał serca i nagła śmierć sercowa to główne przyczyny zgonu. To zespół chorobowy, który charakteryzuje stałe lub napadowe niedokrwienie serca. Niedokrwienie spowodowane jest zwężeniem światła tętnic wieńcowych odżywiających mięsień serca, które w zdecydowanej większości przypadków spowodowane jest miażdżycą.
Miażdżyca polega na odkładaniu się w wewnętrznych ścianach naczyń wieńcowych blaszki miażdżycowej, powstającej z cholesterolu, który krąży we krwi. Z wiekiem naczynia tracą elastyczność, co dodatkowo sprzyja gromadzeniu blaszki miażdżycowej. W zaawansowanej miażdżycy dochodzi do zwężenia światła tętnicy wieńcowej powyżej 75 proc. Zamknięcie światła dużego naczynia wieńcowego – do którego dochodzi m.in. w wyniku oderwania skrzepliny tworzącej się często w miejscu pęknięcia blaszki miażdżycowej – prowadzi do rozległego zawału, który stanowi zagrożenie życia chorego.
Nadciśnienie tętnicze diagnozowane jest u osób z wartościami ciśnienia
przekraczającymi 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego i 90 mmHg dla rozkurczowego. Ocenia się, że połowa populacji po 65. roku dotknięta jest nadciśnieniem, choć u osób z takimi czynnikami ryzyka jak otyłość, palenie papierosów, wysokie stężenie cholesterolu we krwi, dieta bogata w sód i narażenie na stres, choroba ta może pojawić się w młodszym wieku. Diagnostykę utrudnia fakt, że przez dłuższy czas podwyższone ciśnienie nie daje objawów. Nadciśnienie zmusza mięsień sercowy do pracy ponad siły i uszkadza serce.
Choroba niedokrwienna i nieleczone nadciśnienie mogą doprowadzić do rozwinięcia
się niewydolności serca. Nie jest ono wówczas zdolne dostarczyć odpowiedniej ilości krwi
do narządów organizmu i powoduje zmniejszenie wydolności wysiłkowej. Pacjent z tym schorzeniem szybko się męczy, doznaje obrzęków i duszności. Innymi przyczynami niewydolności serca są zaburzenia rytmu, wady zastawek, zapalenie mięśnia sercowego i nadużywanie alkoholu.
CZYNNIKI RYZYKA
Ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego rośnie z wiekiem – u mężczyzn zwiększa się po 55. roku życia, u kobiet – dziesięć lat później. Zdaniem ekspertów, aż w 80 proc. przypadków chorobom serca można zapobiec dzięki modyfikacji stylu życia. W im młodszym wieku zdamy sobie z tego sprawę, tym większa będzie skuteczność profilaktyki. Istnieje wiele czynników ryzyka chorób serca. Na niektóre – jak wiek i uwarunkowania genetyczne – nie mamy wpływu. Ale takie jak złe przyzwyczajenia, nałogi, kontrola stanu zdrowia są w pełni zależne od nas samych.
Sercu szkodzi przede wszystkim: palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, wysoki
poziom cholesterolu we krwi, cukrzyca (utrzymujące się wysokie stężenie glukozy we krwi prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych), otyłość i brak aktywności fizycznej. Badania prowadzone w Polsce w ramach programu POLKARD wykazały, że w naszym kraju zaburzenia lipidowe dotyczą prawie 70 proc., nadciśnienie tętnicze 30 proc., palenie tytoniu 30 proc., cukrzyca 6 proc., a nadwaga i brak aktywności ponad połowy dorosłych Polaków.
O tym, że modyfikacja stylu życia się opłaca, przekonuje badanie Pol-Score 2015, które
umożliwia ocenę tzw. wieku serca i ryzyko zgonu z powodu zawału lub udaru w najbliższych dziesięciu latach. Z badania wynika, że ryzyko zgonu w ciągu dziesięciu lat u
kobiety czterdziestoletniej, która nie pali papierosów, ma prawidłowy cholesterol i ciśnienie tętnicze krwi, nie przekracza 1 proc. Natomiast u czterdziestolatka uzależnionego od nikotyny i z nadciśnieniem tętniczym 160 mmHg oraz cholesterolem na poziomie 270 mg/dl, ryzyko to jest analogiczne jak u 60-letniego mężczyzny.
JAK ZAPOBIEGAĆ CHOROBOM SERCA?
1. Kontroluj stężenie cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity nie powinien przekraczać 140-200 mg/dl. Ważne jest także, by stężenie „złego” cholesterolu LDL
utrzymywać poniżej 115 mg/dl. „Dobry” cholesterol HDL w przypadku mężczyzn powinien wynosić co najmniej 40 mg/dl, a u kobiet – 45 mg/dl. Trójglicerydy – poniżej 160 mg/dl. W utrzymaniu właściwych wartości pomoże dieta, w której ograniczymy tłuszcze zwierzęce, przy regularnym spożyciu nienasyconych kwasów tłuszczowych, np. w postaci tłustych ryb morskich, oliwy, orzechów. Gdy dieta nie wystarcza, niezbędne jest wprowadzenie terapii lekowej.
2. Zadbaj o prawidłowy poziom glukozy we krwi – poniżej 100 mg/dl na czczo. Cukrzyca prowadzi do zaburzeń metabolicznych ułatwiających rozwój miażdżycy.
3. Utrzymuj prawidłową masę ciała, czyli BMI (wskaźnik masy ciała) poniżej 25. Istotnym czynnikiem w rozwoju choroby wieńcowej jest także tzw. otyłość brzuszna, dlatego należy kontrolować obwód pasa. U mężczyzn nie powinien on przekraczać 94-102 cm, u kobiet 80-88 cm.
4. Kontroluj ciśnienie tętnicze. Idealna wartość to 120/80 mmHg. Jeśli masz nadciśnienie, stosuj zalecone przez lekarza leki. Ciśnienie można obniżyć także poprzez regularny wysiłek fizyczny, zmniejszenie nadwagi i ograniczenie spożycia soli kuchennej do 5 g dziennie.
5. Nie pal papierosów. Już po trzech miesiącach od zaprzestania palenia ryzyko chorób serca spada o 60 proc.
6. Jedz dużo warzyw i owoców bogatych w przeciwutleniacze, produkty pełnoziarniste, niskotłuszczowy nabiał i chude mięso. Ogranicz cukier, sól i tłuszcze zwierzęce.
Alkohol pozostaw na specjalne okazje.
7. Zażywaj więcej ruchu. Wskazana jest aktywność fizyczna co najmniej przez 30-45 minut, 4-5 razy w tygodniu. Najbardziej polecany jest ruch na powietrzu: bieganie, spacer, jazda na rowerze, pływanie.
Materiał przygotowany przez Stowarzyszenie „Dziennikarze dla Zdrowia”
r