Często zastanawiamy się dlaczego niektóre tereny uznano za rezerwaty przyrody. Warto zatem znać ustawową definicję rezerwatu.
Rezerwat przyrody jest to obszar obejmujący zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych. W zależności od charakteru środowiska przyrodniczego podlegającego ochronie można wyróżnić rezerwaty: leśne, torfowiskowe, florystyczne, słonoroślowe, ornitologiczne, krajobrazowe, przyrody nieożywionej. Na terenie Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich znajduje się 26 rezerwatów przyrody co świadczy o wyjątkowych walorach przyrodniczych tych parków.
A oto niektóre z nich.
Świnia Góra-rezerwat leśny, położony w środkowej części wzniesienia o nazwie Świnia Góra (330 m n.p.m.). Znajduje się około 7 km. na południowy-zachód od Bliżyna. Został ustanowiony w celu ochrony jednych z najpiękniejszych w Polsce naturalnych drzewostanów mieszanych o strukturze piętrowej, będących pozostałością dawnej Puszczy Świętokrzyskiej. Występują tu prawie wszystkie typy siedliskowe lasu oraz wiele naturalnie wykształconych zespołów roślinnych. W górnym piętrze dominuje jodła rosnąca z domieszką dębu, modrzewia, sosny, buka, jaworu, świerka. Puszczańskiego charakteru dodaje rezerwatowi duża ilość zwalonych drzew, martwych pni, porośniętych owocnikami hub lub pokrytych kobiercami mchów i porostów a także gęsty młodnik pochodzący z samosiewu. Bogate runo leśne składa się z rzadkich i chronionych gatunków roślin tj. liczydło górskie, pełnik europejski, podkolan biały, kosaciec syberyjski, wawrzynek wilczełyko, czosnek niedźwiedzi, storczyk plamisty, rosiczka okrągła i długolistna, widłaki, mchy oraz paprocie. W rezerwacie stwierdzono również 69 gatunków porostów. Bogaty i ciekawyjest także świat zwierząt odpowiadający gatunkom spotykanym w całym kompleksie lasów. W zachodniej części rezerwatu widocznesą ślady historycznego górnictwa rud żelaza.
Białe Ługi-rezerwat torfowiskowo-leśny, położony u podnóża Pasma Cisowskiego (gmina Daleszyce), otoczony lasami, które stanowią jego naturalną osłonę. Rezerwat utworzono w celu ochrony największego w regionie naturalnego kompleksu śródleśnych torfowisk różnych typów i w różnych stadiach rozwoju z cennymi zespołami roślinności bagiennej. Najwartościowszym elementem rezerwatu jest bezleśne torfowisko wysokie o powierzchni 136,8 ha, które stwarza wrażenie zarośniętego jeziora. Tutaj bierze swój początek rzeka Czarna Staszowska i jej dopływ Trupień. Na terenie rezerwatu występuje wiele chronionych i rzadkich gatunków roślin m.in. rosiczka okrągło i długolistna, liczne storczyki, tojęża jednostronna, wątlik błotny, żurawina błotna, borówka bagienna. Niepowtarzalnego piękna i uroku dodaje rezerwatowi kwitnąca na biało w okresie wiosny wełnianka pochwowata.
Jaskinia Raj-rezerwat przyrody nieożywionej, położony na gruntach gminy Chęciny, na północnym zboczu Góry Malik (270 m n.p.m.). Obejmuje fragment naturalnych wychodni wapieni środkowego dewonu występujących w formie malowniczych skałek w otoczeniu lasu sosnowego. Największą wartość rezerwatu stanowi jaskinia powstała w wapieniach w wyniku długotrwałych procesówkrasowych. Niepowtarzalna szata naciekowa jaskini, ślady pobytu człowieka paleolitycznego, cenne namulisko ze szczatkami dawnych zwierząt powoduje, że rezerwat ma znaczenie europejskie. Rezerwat obok walorów geologicznych posiada też bogate walory przyrodnicze. Obszar objęty ochroną porasta 80-letni las sosnowy z domieszką dębu i jodły, w którym rośnie wiele ciekawych podlegających ochronie gatunków roślin tj. lilia złotogłów, sasanka łąkowa, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, widłak jałowcowaty.
Karczówka-rezerwat krajobrazowy, położony w południowo-zachodniej części Kielc. Obszar rezerwatu obejmuje kompleks leśny porastający wzgórze Karczówka zbudowane z wapieni organogenicznych środkowego i górnego dewonu. Rezerwat został utworzony w celu zachowania fragmentu lasu sosnowego tworzącego piękne krajobrazowo otoczenie zabytkowego pobernardyńskiego zespołu klasztornego pochodzącego z I połowy XVII wieku. Karczówka i okoliczne wzgórza (już poza rezerwatem) stanowiły w przeszłości ważne rejony wydobycia galeny (rudy ołowiu) o czym świadczą licznie występujące na powierzchni zagłębienia postarych szybach. Materialnym świadectwem rozwiniętego na tym terenie górnictwa jest rzeźba Św. Barbary wykonana z galeny znajdująca się w kościele.
Szczytniak – rezerwat geologiczno-leśny położony w zachodniej części Pasma Jeleniowskiego (gmina Waśniów). Obszar rezerwatu obejmuje północno-wschodnią część zbocza Góry Szczytniak (554 m.n.p.m.). Utworzony został dla ochrony cennych fragmentów starodrzewu jodłowo – bukowego o charakterze puszczańskim oraz gołoborza z wkraczającymi na nie zbiorowiskami roślinnymi. Najcenniejszym elementem rezerwatu jest gołoborze czyli rumowisko skalne piaskowców kwarcytowych wieku kambryjskiego. Pomiędzy głazami występują mchy, które na obrzeżach rumowiska tworzą rozległe zielone płaty. W tą strefę gołoborza wkraczają też rośliny pionierskie runa leśnego: paprocie, maliny, jeżyny i borówki. W części wschodniej gołoborze poprzerastane jest kępami krzewinek runa oraz karłowatych drzew jarząbu, brzozy i buka. Poniżej rumowiska rośnie las o charakterze pierwotnym. Gatunkiem dominującym jest buk z domieszką jodły i jaworu w wieku 80-120 lat.
EDYTA KOŁODZIEJSKA