Myszkowska papiernia i fabrykanckie pałace
Niemal naprzeciwko – opisanego tydzień temu – kościoła parafialnego przy ul. Pułaskiego w Myszkowie widoczny jest z daleka (na tle dwóch, wysokich kominów) kilkupiętrowy biurowiec. Będąc obecnie siedzibą Starostwa Powiatowego, przylega do terenu znanej fabryki papieru (położonej nad prawym brzegiem Warty). Jej historia zaczęła się w 1894 r., kiedy to powstaje nad Wartą zakład wybudowany przez Artura Steinhagena (wraz ze swym krewnym, Ludwikiem Wehrem). Przedsiębiorca ten był synem dziedzica Lipia (k. Dankowa) Aleksandra Steinhagena, którego przodkowie pochodzili z Prus. Żyjący w latach 1859-1907 Artur jest pochowany w kaplicy rodowej na częstochowskim cmentarzu ewangelickim przy ul. św. Rocha. Po jego przedwczesnej śmierci (przemęczenie pracą) potężna, myszkowska papiernia (największa w Królestwie Polskim) została zamieniona na Towarzystwo Akcyjne (w 1908 r.). Członkiem rady nadzorczej Towarzystwa zostaje następny ze Steinhagenów: Stefan – właściciel majątku ziemskiego w Cielętnikach, wspomniany już przy opisie parafii w tej miejscowości (odcinek nr. 42 – wydrukowany w “Gazecie” z dnia 23. 12. 2004 r.). Systematycznie modernizowana papiernia zatrudniała w latach 30. ponad 800 pracowników. Po wojnie pracuje już jako Myszkowskie Zakłady Papiernicze, produkując głównie papier gazetowy. Obecnie większość jej obiektów jest nieczynna, a nawet wyburzana. Nadal jednak pracuje niewielka Fabryka Papieru S.A. i zachowane są w niej dawne, zabytkowe już urządzenia jak: zespół holendrów z 1909 r. (ogromne kadzie z walcami mielącymi, do otrzymywania masy – wynalezione już w końcu XVII w Holandii), oraz gładziarki do papieru z lat 1924-1926. W tym samym rejonie Myszkowa, lecz już przy obecnej ul. Kościuszki – mamy ślady następnego, dawnego zakładu przemysłowego. Była to założona w latach 1885-87 przez Niemców: braci Schmeltzerów manufaktura bawełniany (przędzalnia zgrzebna). Obiekty tej fabryki zostały ostatnio już rozebrane, ale pozostała reprezentacyjna siedziba jej właścicieli. Odnowiony (po sprywatyzowaniu) pałac Schmeltzerów datowany jest na rok 1865. Jego ceglana sylwetka (na zdjęciu) wyróźnia się subtelnymi detalami ozdobnymi, pięknymi witrażami, oraz płaskorzeźbą prząśniczki, widoczną pod dachem. Na jego ścianie umieszczona jest tablica upamiętniającą 100-lecie Zakładów Przemysłu Wełnianego “Wartex” (1883-1983). Przy ul. Pułaskiego znajdziemy jeszcze jeden bardzo dobrze zachowany, myszkowski pałac. Jest nim dwór – wspomnianych już w poprzednim odcinku – właścicieli Mijaczowa braci Baurertzów. Ten kamienny pałac otoczony pozostałością z dawnego parku (na zdjęciu) stanowi obecnie siedzibę Powiatowego Urzędu Pracy.
Opracowanie i zdjęcia
ANDRZEJ SIWIŃSKI