Jeszcze 30 lat temu panowało powszechne przekonanie, że człowiek nie jest w stanie zagrozić ziemi. Wszelkie materialne zasoby naszej planety uważano za niewyczerpalne i niezniszczalne. Niedługo później jednak naukowcy wielu specjalności opracowali raport o skutkach zanieczyszczenia środowiska. Ich opinia wstrząsnęła światem. Obecnie nie ma cywilizowanego kraju, który nie uwzględniłby w swoim prawodawstwie zasad ochrony środowiska.
Jeszcze 30 lat temu panowało powszechne przekonanie, że człowiek nie jest w stanie zagrozić ziemi. Wszelkie materialne zasoby naszej planety uważano za niewyczerpalne i niezniszczalne. Niedługo później jednak naukowcy wielu specjalności opracowali raport o skutkach zanieczyszczenia środowiska. Ich opinia wstrząsnęła światem. Obecnie nie ma cywilizowanego kraju, który nie uwzględniłby w swoim prawodawstwie zasad ochrony środowiska.
Gleba stanowi jedno z najcenniejszych dóbr przyrody, którego wartość jest tym większa, że jest, w przeciwieństwie do powietrza i wody, dobrem trudno odnawialnym. Niektóre szkodliwe substancje, takie jak np. metale ciężkie, pozostają w niej przez setki lat.
Użytki rolne regionu częstochowskiego stanowią ponad połowę jego powierzchni ogólnej. Dominują gleby żytnio – ziemniaczane. Jakość gleb użytków rolnych jest stosunkowo niska. W obrębie gruntów ornych przeważają gleby zaliczane do klas IV – VI, a użytków zielonych IV i V. Ponad 95% gleb użytków rolnych regionu częstochowskiego charakteryzuje się mniejszym lub większym stopniem zakwaszenia, przy czym ponad 60% to gleby silnie i bardzo silnie kwaśne. Jest to bardzo niekorzystne z punktu widzenia zwiększonej fitotoksyczności substancji toksycznych. Gleby regionu częstochowskiego charakteryzują się średnią i wysoką zawartością próchnicy. To pozytywna cecha, ponieważ substancja organiczna zmniejsza toksyczność w glebie metali ciężkich.
Częstochowska delegatura Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach od wielu lat prowadzi monitoring gleb w wybranych regionach. Ostatnio badano tereny wokół Zakładów Chemicznych w Rudnikach oraz wokół huty “Częstochowa”. Monitoringiem objęto także gleby w pobliżu trasy DK-1 oraz obszar Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w związku z jego cennymi walorami przyrodniczymi.
Zakłady Chemiczne “Rudniki” były do1975 roku producentem związków chromu. Pozostała po tej działalności hałda niebezpiecznych odpadów. Badanie gleb w pobliżu hałdy jak i samych zakładów wykazało, że zawierają one więcej chromu niż wynosi jego zawartość naturalna. Poziom pozostałych metali ciężkich nie odbiega od normy. Kolejne badania prowadzono w promieniu około 1 kilometra wokół huty. Wraz z oddalaniem się od huty zawartość metali ciężkich maleje. Normę przekroczył, nawet kilkakrotnie, poziom ołowiu, cynku i kadmu.
Na DK-1 gleb badano w kilku regionach w odległości od 0 do 200 metrów od trasy. Wraz z oddalaniem się od trasy ilość metali maleje. Zwiększona zawartość ołowiu, cynku i kadmu występuje przeważnie w odległości do 50 metrów od trasy, co oznacza , że rośliny rosnące w tym pasie są narażone na znaczne zanieczyszczenia.
Poznanie stopnia zanieczyszczenia gleby na terenie tak cennym przyrodzie jak Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych ma szczególne znaczenie z uwagi na duże zagrożenie tego obszaru emisjami przemysłowymi Częstochowy, Myszkowa, Zawiercia… Najwięcej metali znajduje się w glebach położonych w pobliżu Częstochowy. Na wschód i południe zanieczyszczenie maleje, centralne rejony Zespołu są stosunkowo najmniej skażone. W miarę posuwania się na południe zanieczyszczenie rośnie, co można przypisać wpływowi przemysłu Myszkowa i Zawiercia, a być może całej aglomeracji śląsko-dąbrowskiej. Metalem najbardziej skażającym gleby Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych jest kadm.
Z badań wynika, że głównym zagrożeniem dla naszych gleb jest kadm , metal szczególnie łatwo przyswajalny przez rośliny, a przy tym wyjątkowo toksyczny dla ludzi i zwierząt. Powoduje m.in. zaburzenia funkcji nerek, choroby nowotworowe i schorzenia układu rozrodczego. Największa średnia zawartość kadmu występuję w glebach w obniżeniu górnej Warty, w obniżeniu Liswarty-Prosny oraz na Progu Woźnickim i Lelowskim. Najbardziej zanieczyszczone tym związkiem są więc ziemie Częstochowy, Myszkowa, Mstowa, Lelowa, Kroczyc, Koziegłów, Przyrowa, Żarek.
DARIUSZ FIUTY