Początek XIX wieku, w Częstochowie istniały dwa szpitale: jeden zlokalizowany naprzeciwko Kościoła Świętego Zygmunta (Stara Częstochowa) i szpital-przytułek, przy ulicy Świętej Barbary (Nowa Częstochowa).
Ówczesne szpitale niewiele miały wspólnego ze współczesnymi, były to po prostu schroniska dla starców, kalek i bezdomnych, gdy nie mieli opieki, wówczas szli do owych placówek i z reguły przebywali tam do śmierci.
Zachowany opis szpitala przy ulicy świętej Barbary z 1835 roku wskazuje, że przebywało tam wówczas od czterech do siedmiu chorych, w wieku od 60. do 80. lat oraz dzieci, z reguły sieroty. Na terenie szpitala nie było lekarza, cały personel składał się z „gospodarza”, zwanego ekonomem oraz chorych, którzy obsługiwali się sami. Szpital mieścił się w starym drewnianym budynku, krytym dachówką i gontami, jedna ze ścian była obszyta słomą, sufity, okna i drzwi wymagały remontu. Cały budynek stanowiły cztery izby, z czego dwie zajmowali lokatorzy, trzecią gospodarz, a dopiero w czwartej przebywali chorzy.
W izbie szpitalnej znajdowało się siedem łóżek, szafa na ubrania, druga szafa na garnki oraz beczka na kapustę. Ciekawostką jest fakt , iż na stanie szpitala znajdowały się dwie trumny.
Kilkanaście lat później, gdy Stara i Nowa Częstochowa połączyły się w jedno miasto, budowa lecznicy z prawdziwego zdarzenia stała się priorytetem. W 1834 roku I akt założycielski budowy szpitala podpisała Rada Miasta. 2 czerwca 1835 roku odbyła się w Częstochowie podniosła uroczystość, poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę nowego gmachu przy Alei N.M.P. Uroczystość rozpoczęła się od odczytania opisu:
„Miasto Częstochowa w roku 1824 przez Dekret Nayiaśnieyszego Cesarza Wszech Rossyi, króla Polskiegi Alexandra I-go, wówczas panującego, dziś w Bogu spoczywającego, zostało utworzone połączeniem w jedno Miasto, to jest: Miasta Starey Częstochowy z Miasteczkiem o pół ćwierci Mili odległym, nowa Częstochowa, otrzymawszy nazwę Miasto Częstochowa, która obejmuje w roku bieżącym Ludności przeszło 7000 ogólney z Chrześcian i Starozakonnych wyznania Moyżeszowego, policzonem zostawszy przez oddzielny Dekret Cesarsko-Królewski do Rzędu Miast Wojewódzkich….”
Środki finansowe na budowę szpitala wyasygnowały władze miasta. Znaczna ich część pochodziła ze zbiórek publicznych i składek mieszkańców. Projekt architektoniczny szpitala stał się udziałem znanego i cenionego w tym okresie warszawskiego projektanta budowli publicznych Henryka Marconiego. Budowa trwała 3 lata, a nad całością inwestycji pieczę sprawowała Rada Szczegółowa. Oddany do użytku w czerwcu 1838 roku obiekt liczył 7-9 łóżek, których ilość stopniowo zwiększano (aż do 65 w 1902 roku). Nowy szpital nazwano imieniem świętego Benedykta, a następnie w roku 1854 przemianowany został na szpital pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Przez pierwszy okres pracował tam tylko jeden lekarz, a pierwszym z nich był Walenty Józef Siekaczyński. Doktor Władysław Biegański dopiero w 1883 sprowadził do Częstochowy chirurga Władysława Wrześniowskiego.
W opisywanych czasach było na terenie Częstochowy pięciu doktorów, trzech felczerów, dwie akuszerki. W Starej Częstochowie funkcjonowały dwie apteki, jedna z nich była w Klasztorze Księży Paulinów na Jasnej Górze.
ANGELIKA MAJCZAK
Źródło:
- „Ziemia Częstochowska”, t. IV, 1961r.
- Akta Rady Szczegółowej Szpitala w Częstochowie.
Zdjęcie: Szpital NMP w II Alei, początek XX wieku (ze zbiorów Antykwarni Niezależna w Częstochowie), zdjęcia wcześniejszych szpitali nie zachowały się