90. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości
„Historię swoją piszcie sami, bo ktokolwiek inny to zrobi – na pewno nie będzie ona prawdziwa.”
Marszałek Józef Piłsudski
Wraz z wybuchem I wojny światowej odżyły nadzieje Polaków na odzyskanie upragnionej wolności. Chociaż rozdzieleni granicznymi kordonami zaborców, przymusowo wcielani do wrogich armii, Polacy wierzyli, że z tej wojny wyłoni się Polska wolna i odrodzona.
Częstochowa, usytuowana w południowo-zachodniej części Królestwa Polskiego, oddalona była o ok. 30 km od ziem zaboru pruskiego. Znalazła się też szybko w zasięgu działań wojennych. 3 sierpnia 1914 r. wojska niemieckie wkroczyły do miasta i opanowały je bez walki. Rosjanie, którzy okupowali Częstochowę, uciekali w panicznym popłochu. Terror, groźby i przemoc to symptomy niemieckiej okupacji w Częstochowie, która trwała do 11 listopada 1918 roku.
Rok 1918 stał się dla Polski wymodlonym rokiem wolności. Na froncie wojennym szala zwycięstwa przechylała się na korzyść Ententy. Na wschodzie rewolucja już w poprzednim roku obaliła carat. W lutym 1918 roku Częstochowa i Jasna Góra stały się widownią manifestacji. W tym czasie, w Brześciu Litewskim państwa centralne zawarły traktat pokojowy z Ukraińską Radą Narodową, oddając jej m.in. Wołyń i Chełmszczyznę. W Częstochowie, podobnie jak w całej Polsce, wiadomość o tym „czwartym rozbiorze Polski”, zelektryzowała społeczeństwo. Za miejsce manifestacji protestacyjnej obrano Jasną Górę.
Już jednak milowymi krokami zbliżał się dzień wyzwolenia. Jesienią 1918 r. przybywała do Częstochowy „wiosna” niepodległości. Środowiska niepodległościowe miasta przychylnie odniosły się do manifestu Rady Regencyjnej z 7 października 1918 r., w którym przyjmowano zasady pokojowe 14 punktów prezydenta Wilsona, zapowiadano utworzenie niepodległego państwa , obejmującego wszystkie ziemie polskie z dostępem do morza, powołanie rządu „złożonego z przedstawicieli najszerszych warstw narodu”. Odrębnym dekretem Rada Regencyjna przejmowała zwierzchnictwo nad wojskiem oraz przystępowała do tworzenia narodowej armii regularnej. Mianowane przez Radę Regencyjną władze wojskowe w Częstochowie rozpoczęły nabór do wojska.
Aktywność polityczna, administracyjna i wojskowa mieszkańców Częstochowy przybliżała dzień wolności. Najwcześniej przeżyła go Jasna Góra. Już 4 listopada straż w klasztorze od załogi austriackiej przejął pododdział żołnierzy polskich z 22 Pułku Piechoty pod dowództwem ppor Artura Wiśniewskiego. Na wieży klasztornej, po 123 latach, załopotała biało-czerwona flaga. Kilka dni później, 11 listopada przyszedł czas wyzwolenia miasta.
Niestety, nie obyło się bez walk i rozlewu krwi. W nocy w potyczce z rozbrajanymi Niemcami zginęło dwóch młodych częstochowian, 17-letni uczniowie: Włodzimierz Zagórski i Karol Springer. Dwa dni później Rada Regencyjna władzę nad odradzającą się Polską przekazała Józefowi Piłsudskiemu, który 10 listopada powrócił z więzienia do Warszawy. Polska była niepodległa, Częstochowa stała się wolna. Nastroje, jakie wtedy zapanowały wśród ludności doskonale wyrażają słowa odezwy Rady Regencyjnej, wypisane na plakatach, które 12 listopada zawieszono na murach miasta: Po niewoli i ucisku pruskich junkrów nadeszła chwila, w której uczuliśmy się panami we własnym domu. W tej wielkiej chwili połączyć nam należy ramię do ramienia, zestrzelić myśli w jedno ognisko i w jedno ognisko duchy.
ELŻBIETA NOWAK