W Wyższym Międzydiecezjalnym Seminarium Duchownym w Częstochowie w ramach przygotowań do Jubileuszu 100-lecia (Archi)diecezji Częstochowskiej pod patronatem J. E. dr Wacława Depo – Metropolity Częstochowskiego w ramach cyklu konferencji naukowych – na temat <
W konferencji wystąpili prelegenci związani z następującymi instytucjami: Uniwersytet Kaliski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Archiwum Kurii Metropolitarnej w Częstochowie, Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach i Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie. Konferencję poprzedziła Msza Święta w Kaplicy Ducha Świętego, którą celebrował J. E. abp metropolita częstochowski Wacław Depo. Po Eucharystii obrady przeniosły się do Wyższego Instytutu Teologicznego. Tam słowo wstępne wygłosił abp częstochowski Wacław Depo, który przypomniał cel spotkań naukowych omówienia posługi biskupów częstochowskich w niełatwym okresie Polski „ludowej”, przypomniał także, że w 2008 roku odbyła się już konferencja poświęcona działalności drugiego biskupa częstochowskiego Zdzisława Golińskiego jak stwierdził mówca „biskupa oznaczonego krzyżem”.
Po zakończeniu słowa wstępnego ksiądz arcybiskup częstochowski oddał przewodnictwo konferencji w ręce ks. dr Jacka Kapuścińskiego dyrektora Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. Ks. Walentego Patykiewicza w Częstochowie. Pierwszym mówcą był dr hab. Prof. Uniwersytetu Kaliskiego Jarosław Durka, który omówił „Relacje państwo-kościół w latach 1951-1963”. Mówca przytaczając kilkanaście wydarzeń przedstawił bardzo trudny okres w historii Kościoła Katolickiego w Polsce. Już 28 stycznia 1951 roku aresztowany został biskup kielecki Czesław Kaczmarek pod sfingowanym powodem kolaboracji z hitlerowcami, szpiegostwa na rzecz Stanów Zjednoczonych, nielegalnego handlu walutami. Prawdziwą przyczyną aresztowania był raport przygotowany przez ks. Mieczysława Żywczyńskiego w sprawie pogromu kieleckiego a przekazany konsulowi Stanów Zjednoczonych. W raporcie tym za pogrom Żydów w Kielcach wskazano jednoznacznie NKWD. Następnym krokiem władz było internowanie biskupów z ziem odzyskanych, z Opola, Gdańska, Olsztyna, Gorzowa Wielkopolskiego, czy co ważne z Katowic. W latach 1950-1952 usuwano religię ze szkół, zamykano szkoły klasztorne i niższe seminaria duchowne. W 1952 roku aresztowano rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Rektor nie chciał zgodzić się na istnienie w murach swojej uczelni komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. W 1954 roku zlikwidowano Wydziały Teologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim. W zamian stworzono nową uczelnię Akademię Teologii Katolickiej, powiązaną z Stowarzyszeniem „Pax”, ugrupowaniem powiązanym z komunistami. 9 lutego 1953 roku wyszedł dekret władz o nominacjach kościelnych, 8 maja 1953 roku Kościół Rzymsko-Katolicki wydał swój sprzeciw: “Rzeczy Bożych na ołtarzu cesarza składać nam nie wolno. Non possumus!”, 27 września 1953 roku została aresztowana głowa kościoła w Polsce arcybiskup gnieźnieńsko-warszawski Prymas Polski ks. Stefan Wyszyński. Dwa dni później aresztowano biskupa pomocniczego gnieźnieńskiego Antoniego Baraniaka, współpracownika prymasa. Bity i torturowany bp Antoni Baraniak miał potwierdzić zarzuty pod adresem prymasa o szpiegostwo. Za to groziła prymasowi kara śmierci. Bp Baraniak nie zdradził. W tym ponurym otoczeniu pewną nadzieją była wystawa w 1955 roku na Jasnej Górze z okazji 300 – lecia Potopu Szwedzkiego, na ścianie wisiał portret uwięzionego Prymasa. Pamiętano o milczącym. Znakiem symbolicznym były Śluby Jasnogórskie z 26 sierpnia 1956 roku, w których wzięło milion osób, oraz uwolnienie z internowania Prymasa Stefana Wyszyńskiego 26 października 1956 roku. Nie był to jednak kres szykan Kościoła w Polsce, 28 lipca 1958 roku doszło do rewizji z Instytucie Prymasowskim na Jasnej Górze. Był to pokaz siły władz komunistycznych szeroko komentowany na całym świecie. Ostatnim akordem władz wobec Kościoła w Polsce były próby likwidacji Pielgrzymki Warszawskiej w 1963 roku.
Dr hab. prof. UKSW Rafał Łatka (Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej Warszawa, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa) przedstawił „Aktywność bp. Zdzisława Golińskiego na forum Komisji Episkopatu Polski”. Na początku prelegent przytoczył temat pracy doktorskiej bp. Zdzisława Golińskiego „Nauka św. Augustyna o kłamstwie”, to dowodziło, w jakich czasach przyszło biskupowi częstochowskiemu działać. Na forum Konferencji Episkopatu Polski bp Z. Goliński działał w dwóch komisjach duszpasterskiej i komisji maryjnej. Udział w tych dwóch gremiach miał przygotować kraj w wielkiej nowennie na obchody 1000- lecia Chrztu Polski w 1966 roku.
Ks. dr Sławomir Zabraniak z Uniwersytetu Rzeszowskiego wygłosił wystąpienie „Troska bp. Z. Golińskiego o seminaria duchowne w diecezji częstochowskiej”. Mówca poświęcił swoje wystąpienie trosce bp Z. Golińskiego o istnienie Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie i zapewnienie kadry naukowej w Wyższym Seminarium Duchownym mieszczącym się w Krakowie. Tutaj podał mówca, taki fakt, jak to w 1960 roku władze zaatakowały bibliotekę uczelni gorliwie przeglądając i konfiskując cześć księgozbioru.
Tematem wystąpienia Ks. Pawła Kostrzewskiego z Archiwum Kurii Metropolitarnej w Częstochowie było „Bp. Z. Goliński a duszpasterstwo i katechizacja dzieci i młodzieży w diecezji częstochowskiej”. Od 13 września 1945 roku władze umożliwiły młodzieży za zgodą rodziców o wypisanie się z lekcji religii. Zupełnie tak jak dzisiaj. Następowało stopniowe, w latach 1957/1958 usuwanie religii ze szkół średnich, zresztą w okręgu szkolnym w Częstochowie odbywało się to najgorliwiej i najszybciej. W 1961 roku likwidacja religii w szkołach dokonała się.
Wystąpienie dr hab. UKSW Adama Dziuroka (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach) dotyczyło „Poświęcenie przez bp. Z. Golińskiego katedry w Katowicach”. Mówca przedstawił cały kontekst budowę, nadużycia finansowe ówczesnego wikariusza kapitulnego przy budowie świątyni i sam wydźwięk czynu dokonanego przez bp. Z. Golińskiego 30 października 1955 roku, a który jak zaznaczył mówca miał zastrzeżenia Stolicy Apostolskiej, uniemożliwiając mu dalszą karierę w Kościele. Należy dodać, że konsekracji najważniejszego kościoła w swojej diecezji, czyli katowickiej nie mogli przeprowadzić biskupi katowiccy, ponieważ internowani przybywali poza terenem diecezji.
Ostatnie wystąpienie dr hab. Łucji Marek z Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie dotyczyło tematu „Władze komunistyczne wobec bp. Z. Golińskiego”. Pani dr hab. Łucja Marek mówiła o walce bp. Z. Golińskiego u budowę kościołów w diecezji częstochowskiej, w sposób szczególny przedstawiając sytuację w Rogoźniku. Podała też ciekawą informację, że bp. Z. Goliński studiował marksizm. Nie podała celu tych studiów, my możemy się domyślać, a działania biskupa Z. Golińskiego pokazały, że chodziło o zrozumienie, by być lepiej przygotowanym na walką z tym systemem. Równocześnie p. dr hab. Łucka Marek pokazała obszerne studia Służby Bezpieczeństwa zarówno tekstowe jak i fotograficzne. Biskup częstochowski do końca życia był inwigilowany, nawet po jego śmierci, w czasie pogrzebu sporządzono obfity zbiór fotografii.
Będąc badaczem życia codziennego, przysłuchując się referatom mówców miałem wrażenie, że dzisiaj jesteśmy na początku tej drogi, którą władze 70- lat wcześniej podjęły względem Kościoła w Polsce. Wtedy opór bierny społeczeństwa doprowadził do tego, że władze nie zniszczyły Kościoła. Pozostaje pytanie otwarte czy my teraz wytrwamy w walce i oporze o prawa wierzących w Naszej Ojczyźnie ? Robert Sikorski