– Panie doktorze, co jest przyczyną choroby Alzheimera?
– Choroba Alzheimera jest schorzeniem pierwotnie zwyrodnieniowym o niepoznanej etiologii, które charakteryzuje się stopniowo narastającym otępieniem.
Rozmowa z dr n. med. Januszem Kapusteckim, ordynatorem oddziału neurologicznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Częstochowie.
– Panie doktorze, co jest przyczyną choroby Alzheimera?
– Choroba Alzheimera jest schorzeniem pierwotnie zwyrodnieniowym o niepoznanej etiologii, które charakteryzuje się stopniowo narastającym otępieniem.
– W jaki sposób rozpoznaje się chorobę Alzheimera?
– Rozpoznanie choroby nie jest proste. Wynika to z faktu, że sporo jest otępienia tzw. naczyniowego, a więc związanego z procesem miażdżycowym mózgu oraz z faktu, że u części chorych występuje tzw. otępienie mieszane, a więc ze zmianami miażdżycowymi współistnieją zmiany charakterystyczne dla choroby Alzheimera. – Jakie to zmiany?
– W obrazie neuropatologicznym są to głównie tzw. płytki starcze, jak również zmiany neurofibrylarne i kilka innych. Poważną zawartość płytek starczych stanowi beta-amyloid – rodzaj białka, które odkłada się w naszym mózgu. W normalnym procesie mózg dysponuje enzymami, które potrafią sprawić, że białko staje się rozpuszczalne. Przy złym funkcjonowaniu enzymów to nierozpuszczalne białko tworzy złogi w mózgu. Pozostaje wciaż otwarty problem: czy odkładanie się białka, czyli beta-amyloidu jest procesem wtórnym do uszkodzenia mózgu, czy też samoodkładanie białka uszkadza mózg?
Absolutną pewność choroby możemy uzyskać po badaniu mikroskopowym. Próbując rozpoznać schorzenie, musimy wykluczyć szereg innych chorób, innych przyczyn. Wymaga to szczegółowego badania neurologicznego, psychiatrycznego i wykonania badań dodatkowych. W praktyce lekarskiej na początku wykonujemy testy. Należą do nich Mini Mental, czyli Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego, a także tzw. test rysowania zegara. W praktyce istotny jest wywiad, który powinien być przeprowadzony wśród osób z najbliższego otoczenia. Zwracamy w nim uwagę na czynności dnia codziennego np. orientację w wydarzeniach , orientację w topografii terenu, czy zdolność przygotowywania posiłków. Następnie wykonywane są badania specjalistyczne. Należą do nich badania neuroobrazujące – tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny. Rola tych badań sprowadza się, oprócz zobrazowania charakterystycznych zmian zanikowych mózgu, do wykluczenia innych możliwych przyczyn. Ważne jest badanie ogólnolekarskie, a więc wykluczenie chorób, które mogą rzutować na sprawność psychiczną. Są to choroby związane z zaburzeniami hormonalnymi, czy związane z niedoborami witaminowymi.
– Jak przebiega choroba i jakie zachowania charakteryzują osoby dotknięte tym schorzeniem?
– W obrazie klinicznym choroby Alzheimera na plan pierwszy wysuwają się zaburzenia pamięci. Polegają one na osłabionej zdolności do uczenia się, przyswajania nowych wiadomości, a z czasem do problemów z uprzednio wyuczonymi wiadomościami. Do tego dołączają się zaburzenia mowy, wynikające z uszkodzeń kory mózgu. Polega to na tzw. afazji, czyli niezdolności rozumienia mowy lub też nie możności przekazania w procesie mowy myśli. Do tego dochodzą zaburzenia w wykonywaniu celowych czynności, takich jak np. ubieranie się, czy toaleta. Oprócz tego występują zaburzenia postrzegania. Z czasem chory nie poznaje osób nawet z najbliższego otoczenia. Duży problem stanowią zaburzenia złożonych działań wykonawczych, np. chory nie potrafi pójść do sklepu, zrobić zakupów, następnie zapłacić. Oprócz zaburzeń otępiennych występują zaburzenia zachowania. Spada zainteresowanie chorego najbliższym otoczeniem, problemami osób bliskich. Rodzina odnosi wrażenie, że u danej osoby następuje spłycenie uczuciowe. Chory oddala się od codziennych problemów rodzinnych. Takiemu zachowaniu często towarzyszy niemożność zachowania emocji. Chorzy są pobudzeni, a nawet zachowują się agresywnie. Charakterystyczne jest tzw. wędrowanie. Osoby dotknięte schorzeniem wychodzą z domu, a potem nie potrafią znaleźć drogi powrotnej. Bardzo często odwraca się rytm dnia i nocy. Często pojawiają się urojenia kradzieży, np. pieniędzy, ubrań. Niekiedy występują halucynacje wzrokowe czy słuchowe. Wtedy konieczna jest pomoc psychiatry. W późnym stadium chory jest zupełnie niesamodzielny, wymaga karmienia, ubierania, mycia. Traci zdolność mówienia, przestaje chodzić. Wymaga stałej 24-godzinnej opieki.
– W jaki sposób leczy się chorobę Alzheimera?
– Trzeba powiedzieć, że na nie umiemy jeszcze wyleczyć tej choroby, ale dysponujemy lekami, które poprzez wpływ na enzymy mózgu mogą regulować ilość acetylocholiny. Acetylocholina to rodzaj neuroprzekaźnika, którego zawartość w mózgu związana jest z naszymi procesami pamięciowymi. Do leków tych należą m. in. rivastigmina i donepezil. Są to środki w części refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Dzięki lekom możliwe jest spowolnienie procesu choroby, oddalenie czasu, w którym chory wymaga znacznej pomocy w codziennym życiu. Istotne są metody pozafarmakologiczne, a więc terapia zajęciowa, terapia grupowa, ruchowa, pod którymi kryje się zainteresowanie i ukierunkowanie chorego na wykonywanie różnych czynności.
– Czego chory oczekuje od rodziny, osób z otoczenia?
– Rodzina powinna poznać zasady opieki, zrozumieć, że zmiany zachowania u danej osoby wynikają z jego choroby. Najbliżsi powinni być wyrozumiali, życzliwi i opiekuńczy.
– Osoby w jakim przedziale wiekowym najczęściej zapadają na tę
chorobę?
– Zdarzają się przypadki zachorowań u osób po 40. roku życia, ale najczęściej początek zachorowania przypada po 65. roku, a więc w wieku starszym. Jest to schorzenie stosunkowo częste. Szacuje się, że na świecie choruje ponad 11 milionów osób, w Polsce ponad 200 tys.
– Czy jest to schorzenie dziedziczne?
-Jest to schorzenie nie dziedziczne, ale mówi się, że 5-10 przypadków może występować rodzinnie.
eMKa