Stefan Wyszyński (1901 – 1981) – Prymas Tysiąclecia. Miano to otrzymał od swego narodu za życia, jako uzna- nie nieugiętości w obronie wiary i patriotyzmu. W roku 2001 przypada setna rocznica urodzin i dwudziesta rocz- nica śmierci Prymasa. Decyzją Sejmu RP będzie to Rok Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Stefan Wyszyński (1901 – 1981) – Prymas Tysiąclecia. Miano to otrzymał od swego narodu za życia, jako uzna- nie nieugiętości w obronie wiary i patriotyzmu. W roku 2001 przypada setna rocznica urodzin i dwudziesta rocz- nica śmierci Prymasa. Decyzją Sejmu RP będzie to Rok Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Urodził się 3.08.1901 w Zuzeli n. Bugiem jako drugie dziecko w wielodzietnej rodzinie Stanisława i Julianny z d. Karp. Mając 9 lat stracił matkę. Początki nauki pobierał w Zuzeli i Andrzejkowie. W Warszawie, Łomży i Włocławku uczył się w szkole średniej. W 1920 wstąpił do Seminarium Duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał 3.08.1924. Swoje obowiązki kapłańskie rozpoczął jako wikariusz w katedrze włocławskiej, będąc jednocześnie redaktorem “Słowa Kujawskiego”. W 1929 ukończył na KUL-u studia w zakresie prawa kanonicznego. Po studiach odbył podróż po Zachodniej Europie zdobywając wiedzę na temat działalności związków zawodowych. Po powrocie w 1930 pełni obowiązki profesora w Seminarium Duchownym. Kieruje Sodalicją Mariańską, prowadzi Chrześcijański Uniwersytet Robotniczy. W 1937 został mianowany przez kard. Augusta Hlonda członkiem Rady Społecznej przy Prymasie Polski. W 1939, na polecenie przełożonych, opuszcza Włocławek, bowiem był imiennie poszukiwany przez Gestapo. Przebywał na Lubelszczyźnie i w Laskach pod Warszawą. W czasie Powstania Warszawskiego był ka- pelanem Armii Krajowej na Żoliborzu i w rejonie Puszczy Kampinoskiej. Po wojnie powrócił do Włocławka. Redago- wał czasopisma “Ład Boży”, “Ateneum Kapłańskie”, “Kronikę Diecezji Włocławskiej”. 4.04.1946 Pius XII mianuje ks. Stefana Wyszyńskiego biskupem lubelskim. W dwa lata później zostaje mianowany arcybiskupem gnieź- nieńskim i warszawskim. Pełnienie tak ważnych funkcji w okresie zaostrzania się walki przeciw Kościołowi staje się coraz trudniejsze. Wybiera drogę porozumienia za- wartego 14.04.1950, za co jest krytykowany w Polsce i zagranicą. W Rzymie, po przedstawieniu sytuacji w Pol- sce, uzyskuje od papieża aprobatę odnośnie wybranego kierunku na przetrwanie. W 1953 ksiądz Prymas zostaje mianowany kardynałem. Mimo porozumienia, komuniści na- silają prześladowania wobec Kościoła. Następują aresz- towania biskupów i księży. Prymas jest nieustępliwy. W memoriałach informuje władzę, że więcej ustępstw nie będzie. “Rzeczy Bożych na ołtarzach cesarza składać nie wolno”. Żadnych sprzeciwów władza ścierpieć nie miała jednak zamiaru. 25.09.1953 Kardynał Wyszyński zostaje aresztowany. Karę za brak lojalności odsiadywał w czte- rech miejscowościach. 26.10 1957 r. odzyskał wolność i powrócił do Warszawy. W 1957, w drodze łaski, uzyskuje zezwolenie na wyjazd do Rzymu. Tam otrzymuje kapelusz kardynalski oraz kościół tytularny “Santa Maria in Trasteyere”. W czasie roku milenijnego Prymas przewodzi wszystkim uroczystościom, z których najważniejsza odby- ła się 3 maja 1966 na Jasnej Górze. Uczestniczy w pra- cach Soboru Watykańskiego. W 1977 zapada na poważną chorobę. Mimo tego, z pełną energią pełni swoje obo- wiązki. 22.05.1981 wygłosił ostatnie przemówienie do Rady Głównej Episkopatu Polski.
Zmarł 28.05.1981. Swój grób ma w katedrze warszawskiej. W październiku roku 2000 wszedł na ekrany kin polski film poświęcony życiu i pracy ks. Kardynała Stefana Wy- szyńskiego pt. “Prymas”, z Andrzejem Sewerynem w roli głównej.
Uwięzienie
W opinii lubelskiego Urzędu Bezpieczeństwa Kardynał Stefan Wyszyński to: zdolny dyplomata, socjolog, kaz- nodzieja i wróg Polski Ludowej. Miejscem pierwszej izolacji Prymasa od społeczeństwa był Rywałd Królewski. Stara wieś leżąca między Radzy- niem Chełmińskim a Jabłonowem Pomorskim. Prymasa wię- ziono od 26.09. do 12.10.1957 r. Przebywał tu w celi świątyni, którą władali Bracia Mniejsi Kapucyni. Z za- pisku więźnia: “W celi, do której zostałem wprowadzony …nad łóżkiem wisiał obraz z podpisem “Matko Boża Ry- wałdzka, pociesz strapionych”. Ze wspomnień jednego z braci zakonnych: “W czasie nabożeństw… otwieraliśmy drzwi z chóru kościelnego… a brat organista głośniej grał, aby dać możność Księdzu Prymasowi łączenia się z naszymi modlitwami”. Pobyt w Rywałdzie Kardynała Wy- szyńskiego Bracia Kapucyni upamiętnili fundując tablicę z brązu, na której umieszczono podobiznę Prymasa i oko- licznościowy tekst.
Drugim miejscem odosobnienia Kardynała Wyszyńskiego był 700-letni Stoczek Warmiński, 11 km na wschód od Lidz- barka, między Olsztynem i Bartoszycami. Na miejscu sta- rej świątyni z fundacji Mikołaja Szyszkowskiego biskup warmiński (późniejszy Prymas Polski) ufundował nowy, większy i murowany kościół w 1666, w siedemsetną rocz- nicę Chrztu Polski. Prymas został przywieziony do Stoczka nocą 12.10.1953 i przebywał tu do 6.10.1954. I tutaj został upamiętniony Jego pobyt epitafium z brązu z tekstem: “Nauczycielowi Narodu – wraz z Warmią i Ma- zurami – pamięć i cześć. Józef Glemp, Prymas Polski 22 V 1982”. Miejsce to odwiedził abp Luigi Poggi, nuncjusz apostolski do specjalnych poruczeń. W księdze pielgrzy- mów zanotował “Z żywym i głębokim wzruszeniem zwiedzi- łem to Sanktuarium Maryjne, gdzie Wielki Prymas Kardy- nał Stefan Wyszyński tak wiele wycierpiał i tak dużo się modlił”.
Od 6.10.1954 do 26.10.1955 więziono Prymasa w trzecim miejscu, tym razem w Prudniku Śląskim, leżącym około 7 km od granicy czeskiej. Kardynał Wyszyński zapisał w dzienniku: “Siedziałem drugi rok w więzieniu w Prudniku Śląskim niedaleko Głogówka. Cała Polska święciła wtedy pamięć obrony Jasnej Góry przed Szwedami i Ślubów Królewskich Jana Kazimierza przed 300 laty. Czytając “Potop” Sienkiewicza, uświadomiłem sobie w Prudniku, że trzeba pomyśleć o tej wielkiej dacie”.
Czwarty i ostatni etap bezmyślnego przetrzymywania w więzieniu Prymasa trwał od 27.10.1955 do 28.10.1956 w Komańczy, miejscowości na całkowitym odludziu, około 30 km na południe od Sanoka, niedaleko granicy, tym razem słowackiej. Przeniesienie internowanego do Beskidów Wschodnich nastąpiło za sprawą Episkopatu, ze względu na zły stan zdrowia Prymasa. W budynku klasztornym, który należał do sióstr zakonnych nazaretanek nie było elektryczności, wystarczającej ilości opału, radia, te- lefonu, apteki i pomocy lekarskiej. Władze uznały Ko- mańczę za miejscowość leżącą w pasie granicznym i zor- ganizowały nową placówkę WOP. Księdza Prymasa mogli od- wiedzać wyłącznie księża biskupi i rodzina. Więzień, w przeciwieństwie do poprzednich miejsc, mógł korzystać ze spacerów wśród prawie dzikiej przyrody. 25.10.1956 przyjechali do Komańczy Zenon Kliszko, wiceminister sprawiedliwości i poseł Władysław Bieńkowski. Prosili Prymasa o niezwłoczny przyjazd do Warszawy z uwagi na zaistniałą tam sytuację polityczną. Rozmowy trwały dwie godziny. Prymas postawił warunki, które zostały przyję- te. Dotyczyły: decyzji obsadzania stanowisk kościelnych przez biskupów, powrotu wszystkich biskupów ordynariu- szy na ich stanowiska biskupie, kontroli seminariów du- chownych przez władze kościelne, a nie, jak dotychczas, rządowe, praw do swobodnej katechizacji młodzieży, pra- wa do wydawania prasy katolickiej. 28.10.1956 Prymas był już w Warszawie. Jest charakterystyczne, że za je- dnym tylko przypadkiem, wszystkie przybycia do miejsc odosobienia i wyjazdy do następnych odbywały się w paź- dzierniku. Przypadek, czy tak zaplanowali funkcjo- nariusze UB?
Częstochowskie wizyty Prymasa
W trzy dni po otrzymaniu święceń kapłańskich z rąk bis- kupa Wojciecha Owczarka w bazylice włocławskiej, 5.08.1924, przybył do Częstochowy, aby swoją mszę pry- micyjną odprawić na Jasnej Górze przed obrazem Matki Bożej Królowej Polski.
2.05.1946 – otrzymał na Jasnej Górze sakrę biskupią z rąk kardynała Augustyna Hlonda.
12. 09.1957 – pierwsze po uwolnieniu Prymasa Stefana Wyszyńskiego rekolekcje Episkopatu Polski na Jasnej Gó- rze i Konferencja Plenarna.
3.05.1966 – uroczystości milenijne na Jasnej Górze. Wszystkim przewodził Prymas. Stanowiły one punkt kulmi- nacyjny milenijnego święta. Obecny był cały Episkopat. Prymas dokonał koronacji obrazu Najświętszej Marii Pan- ny. Na Jasnogórskich Błoniach zgromadziło się kilkaset tysięcy pielgrzymów z całej Polski.
3.05.1967 – w rocznicę Milenijnego Oddania Polski pod opiekę Matki Bożej Częstochowskiej księża biskupi pod- pisali tekst sporządzony na pergaminie i jako histo- ryczny dokument umieścili w srebrnej kasecie wraz z breve papieża Pawła VI zatwierdzającym ten akt. Ceremo- nii przewodniczył kardynał Stefan Wyszyński. 4-5.08.1967 – odbył się Kongres Mariologów Polskich pod przewodnictwem Prymasa.
12.05.1969 – w 23. rocznicę swej konsekracji biskupiej ks. kardynał Wyszyński dokonał uroczystego otwarcia drugiej części Skarbca Jasnogórskiego w Arsenale, w obecności projektanta Bohdana Urbanowicza.
22.05.1977 – Prymas Polski poświęcił kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej Królowej Korony Polskiej w orde- rowym płaszczu hetmańskim będącym wotum Żołnierzy Rze- czypospolitej. W Sali Rycerskiej na Jasnej Górze pono- wili przysięgę wojskową obrońcy Honoru i Ojczyzny. 30.06.1980 – Kardynał Stefan Wyszyński pobłogosławił rozpoczęte prace przy budowie Domu Pielgrzyma, któremu dano imię Papieża Jana Pawła II. Budynek zaprojektowali architekci z Gdańska E. Baranowski i A. Bęben.
Częstochowa Prymasowi
Ulica. Zgodnie z uchwałą Rady Miasta jednej z ulic na- dano imię ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Przebiega ona przez dwie dzielnice. Zaczyna się przy ul. Podha- lańskiej na Lisińcu, przecina ul. Św. Jadwigi w dziel- nicy Częstochówka i kończy się na Błoniach przy Domu Pielgrzyma.
Pomnik. Podczas uroczystości w intencji Matki Bożej Jasnogórskiej, 26.08.1997 r., ks. Kardynał Józef Glemp dokonał uroczystego poświęcenia pomnika Prymasa Tysiąc- lecia umiejscowionego nieco z boku pierwszej bramy jas- nogórskiej zwanej Lubomirskich. Odlew z brązu, w skali 1:5, wyobraża klęczącą w pokornej modlitwie postać ks. Kardynała Wyszyńskiego zwróconą ku bazylice. Pomnik powstał z inicjatywy przeora o. Szczepana Kośnika, we- dług projektu Jana Klucza z Warszawy. Fundatorami byli Stanisława z Grodzckich Sawko oraz Czesław Sawko, mieszkańcy Chicago w USA, znajomi ks. Kardynała, którzy na ten pomnik przeznaczyli dorobek swego życia.
Dom Pamięci Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Z inicjaty- wy Instytutu Świeckiego Pomocnic Maryi Jasnogórskiej Matki Kościoła, którego współzałożycielem był Kardynał Wyszyński, powstaje w Częstochowie, Dom Pamięci Jego imienia. 28 lutego 2000 r. został wmurowany, wraz z tablicą pamiątkową, kamień węgielny przywieziony z rzymskiej Bazyliki św. Piotra, wcześniej poświęcony przez Jana Pawła II. Na miejscu, przed umieszczeniem we wnęce ściany z aktem erekcyjnym, poświęcił go metropo- lita częstochowski, abp Stanisław Nowak. Dom Pamięci usytuowany przy ulicy noszącej imię Prymasa Wyszyńskie- go jest wznoszony przez Fundację Dziedzictwa Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Oddanie obiektu, zdaniem pre- zesa Fundacji Iwony Czarcińskiej, winno nastąpić w sierpniu 2001 r., w setną rocznicę urodzin Kardynała. W budynku będzie stała ekspozycja muzealna, biblioteka z czytelnią, sala kinowa, teatralna i rekolekcyjna.
Opracował ROMAN WINIAREK