Urodzony w okolicach Lwowa, dzieciństwo spędził w cieniu II wojny światowej, która brutalnie przerwała jego sielskie kontakty z naturą. Po repatriacji na Śląsk, mimo trudnych warunków, nie porzucił fascynacji przyrodą. Studia w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego we Wrocławiu umożliwiły mu prowadzenie badań fauny Jeziora Nowokuźnickiego, zwieńczonych pracą magisterską. Entomologiczna pasja Jana Bieńkowskiego rozkwitła w Częstochowie, rodzinnym mieście jego żony Joanny, która inspirowała męża i była współtwórczynią wielu projektów edukacyjnych.
Już jako młody chłopiec zafascynowany był światem owadów, a szczególną rolę w jego rozwoju odegrał wuj żony, Józef Markiewicz – znany częstochowski przyrodnik. Spotkania w jego domu, pełnym gablot z egzotycznymi okazami, rozbudziły w Janie Bieńkowskim głęboką ciekawość, która z czasem przerodziła się w działalność naukową i edukacyjną. Od 1979 roku prowadził badania nad motylami dziennymi i nocnymi w okolicach Częstochowy, publikując artykuły w lokalnych czasopismach i biuletynach entomologicznych.
Przez wiele lat pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego w IX Liceum Ogólnokształcącym im. Cypriana Kamila Norwida w Częstochowie, gdzie prowadził też Szkolne Koło Entomologiczne. Jego zaangażowanie zaowocowało organizacją pierwszej wystawy „Najpiękniejsze owady świata” w 1991 roku, którą obejrzało ponad 8 tysięcy osób. Kolejne ekspozycje, wzbogacone o prelekcje i film edukacyjny „Tajemniczy świat owadów” (zrealizowany wspólnie z małżonką), prezentowane były w muzeach i szkołach na terenie całego kraju, m.in.. w Częstochowie, Krośniewicach, Kluczborku, Radomsku i Śremie.
W listopadzie 2024 roku w Muzeum Monet i Medali Jana Pawła II w Częstochowie odbyła się wyjątkowa wystawa rodzinna, która ukazała pasje trzech pokoleń rodziny Bieńkowskich. Wśród eksponatów znalazła się kolekcja motyli Jana Bieńkowskiego, obrazy jego córki Bogusławy Grzywińskiej – malarki i bibliotekarki, kolekcja znaczków zięcia Maksyma – profesora Politechniki Częstochowskiej i filatelisty, oraz szydełkowe maskotki wnuczki Barbary – bibliotekarki i miłośniczki rękodzieła. Wystawa była nie tylko hołdem dla dorobku Jana Bieńkowskiego, ale też świadectwem rodzinnej więzi budowanej wokół wspólnych pasji.
Jan Bieńkowski był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, Śląskiego Towarzystwa Entomologicznego oraz współtwórcą Częstochowskiego Koła Entomologicznego przy Lidze Ochrony Przyrody. Uczestniczył w ekspedycjach badawczych, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, a jego apel o ochronę cennych terenów przyrodniczych był wyrazem głębokiej troski o przyszłość natury. Przez ponad 20 lat gromadził imponującą kolekcję owadów z niemal wszystkich krain geograficznych świata, którą przekazał Muzeum Częstochowskiemu.
Pozostanie w pamięci jako człowiek niezwykle życzliwy, pełen pasji i wiedzy, którą z oddaniem przekazywał innym. Jego dorobek naukowy i wychowawczy będzie żył dalej w pracy jego uczniów, wrażliwości przyrodniczej lokalnej społeczności i w kolekcjach, które pozostawił.
Zmarł 3 września 2025 roku. Niech spoczywa w pokoju.
Rodzina
Zdjęcia: Archiwum rodzinne
