Nadciśnienie tętnicze jest rozpowszechnioną chorobą przewlekłą. Jest głównym czynnikiem ryzyka zapadalności na udary mózgu, zawały mięśnia sercowego, uszkodzenia naczyń, nerek, utratę wzroku oraz inne niebezpieczne schorzenia.
Optymizmem napawa fakt, że w ciągu ostatnich 30-35 lat nastąpił wyraźny postęp w leczeniu tej choroby. W porównaniu z latami siedemdziesiątymi liczba zgonów z powodu udarów mózgu obniżyła się aktualnie o 50 proc., a śmiertelność z powodu zawałów spadła ponad 40 proc.
Jest jednak zbyt szybko świętować zwycięstwo nad tą chorobą. Bardzo wielu pacjentów lekceważy prewencję nadciśnienia tętniczego oraz zdrowy tryb życia, wielu ludzi żyje z nierozpoznanym schorzeniem, a kilka milionów chorych, z diagnozą nadciśnienia tętniczego, nie otrzymuje odpowiedniego leczenia.
– Poziom ciśnienia tętniczego u ludzi jest różny i zależy od ich aktywności. Na przykład, kiedy odpoczywamy nie ma potrzeby, żeby serce pracowało szybko i energicznie. Kiedy jednak wykonujemy pracę fizyczną lub uprawiamy sport, wymagane są większe objętości krwi dla zaopatrywania mięśni w tlen i ciśnienie tętnicze zaczyna wzrastać. Weźmy inną sytuację: kiedy ostro zmieniamy pozycję z poziomej na pionową, aby zostało zapewnione stabilne zaopatrywanie mózgu w tlen, organizm odpowiada natychmiastowym wzrostem ciśnienia krwi. Naczynia krwionośne nóg i jamy brzusznej kurczą się i serce zaczyna szybciej bić. Czasami może nastąpić niewielka zwłoka w odpowiedzi i wtedy odczuwamy lekki zawrót głowy lub słabość. Szczególnie często zdarza się to ludziom starszym, których odruchy naczyniowe są nieco spowolnione – informuje dr Ewa Korecka z przychodni przy ul. Nadrzecznej w Częstochowie.
Niektórzy ludzie mogą odczuwać “zamroczenie” w głowie lub słabość, kiedy przez dłuższy czas pozostają w pozycji stojącej. Związane to jest z tym, że krew gromadzi się w swoistych “magazynach” krwi – żyłach nóg i w efekcie zaopatrzenie mózgu w tlen jest niewystarczające. Ciśnienie tętnicze, które regulują skomplikowane mechanizmy nerwowe i hormonalne, może znacznie zmieniać się w ciągu dnia. Z reguły ciśnienie jest niższe, kiedy śpimy, a wzrasta podczas czuwania lub w sytuacji stresowej. Kiedy jesteśmy przestraszeni lub rozdrażnieni nadnercza zaczynają wytwarzać hormon stresu – adrenalinę. Hormon ten zmusza serce do tego, by biło mocniej i częściej, w wyniku czego ciśnienie wzrasta i więcej krwi dopływa do mięśni.
Ciśnienie zmienia się z wiekiem. U dzieci normalne wartości ciśnienia mogą wynosić 70/50, u ludzi starszych – powyżej 120/80.
– Dąży się do minimalizacji ciśnienia tętniczego. Wartość graniczna wynosi 140/90 – informuje dr Ewa Korecka. Ilość uderzeń serca wynosząca około 60-70 na minutę może wzrosnąć do 120-140 uderzeń, na przykład podczas zajęć sportowych. Jak wiemy, serce nie kurczy się nieprzerwanie, lecz po każdym uderzeniu następuję krótki okres relaksacji lub spoczynku. W efekcie ciśnienie tętnicze zmienia się. Wartości ciśnienia zwykle oznacza się dwoma liczbami: 120 na 80 lub 120/80. Większa liczba nazywana jest ciśnieniem skurczowym i oznacza najwyższe parcie krwi na ściankę naczynia po uderzeniu serca. Mniejsza liczba, nazywana ciśnieniem rozkurczowym, oznacza ciśnienie krwi w okresie spoczynku, w przerwach między uderzeniami serca. Ciśnienie powyżej 140/90 uważane jest za oznakę nadciśnienia tętniczego.
Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego zwykle nie następuje po jednokrotnym pomiarze wartości ciśnienia, z wyjątkiem przypadków kiedy jego wartości są bardzo wysokie, na przykład powyżej 170-180/105-110 (w spoczynku). Zazwyczaj przeprowadza się serię pomiarów w ciągu określonego okresu, żeby dokładnie potwierdzić diagnozę. Uwzględnione muszą być również okoliczności, w jakich przeprowadzone zostały pomiary ciśnienia tętniczego. Z reguły wartości ciśnienia zwiększają się pod wpływem stresu, po wypiciu filiżanki kawy lub wypaleniu papierosa. Interesującym jest fakt, że wyniki pomiaru ciśnienia w gabinecie lekarskim mogą być wyższe, niż są faktycznie. Efekt ten nazywany jest “nadciśnieniem tętniczym białego fartucha” i spowodowany jest obawą pacjenta przed chorobą lub lekarzem.
Jeżeli wartość ciśnienia u osoby dorosłej nie przekracza 140/90, ponowny pomiar przeprowadza się zazwyczaj nie wcześniej niż po upływie roku. U pacjentów z ciśnieniem w granicach 140/90 do 160/100 ponowny pomiar wykonuje się po krótszym odstępie czasu w celu potwierdzenia rozpoznania. Wysokie ciśnienie rozkurczowe, na przykład 110 lub 115 mm Hg, świadczy o konieczności zastosowania natychmiastowej terapii. U ludzi w starszym wieku czasami spotyka się szczególny typ nadciśnienia tętniczego, tak zwane “izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze”. Charakteryzuje się on tym, że wartości ciśnienia skurczowego są równe lub przewyższają 140 mm Hg, a wartości ciśnienia rozkurczowego pozostają poniżej 90 mm Hg. Taki typ nadciśnienia tętniczego stanowi niebezpieczny czynnik ryzyka rozwoju udarów mózgu oraz niewydolności serca. Poza pomiarami ciśnienia tętniczego lekarz zwykle sprawdza zmiany w innych narządach, szczególnie jeśli wartości ciśnienia znajdują się na poziomie wysokich wartości. Poza ściśle mechanicznymi badaniami lekarz może zalecić różnorodne testy laboratoryjne, między innymi, badanie moczu w celu wyeliminowania chorób nerek, badanie krwi na cukier i cholesterol. Nerki, naczynia krwionośne oraz dno oka są narządami celowymi do badań wysokiego ciśnienia tętniczego.
eMKa