Lokalizacja
- Łukasińskiego 20, Częstochowa (dzielnica Raków)
Zwiedzanie
- czwartki, piątki: 9:00-15:30 (w czwartki wejście bezpłatne)
- soboty: 11:00-17:00
60-lecie Rezerwatu Archeologicznego
Rok 2025 przypieczętował 60 lat istnienia Rezerwatu Archeologicznego. Powstał on w 1965 r. z inicjatywy ówczesnego badacza cmentarzyska – archeologa Włodzimierza Błaszczyka. Projekt pierwszego pawilonu wykonał artysta plastyk Włodzimierz Ściegienny, który był również autorem mozaiki okalającej dawniej elewację pawilonu oraz teki ekslibrisów tematycznie związanych z Rezerwatem.
Cmentarzysko kultury łużyckiej zachowane ,,in situ”
Rezerwat Archeologiczny to miejsce szczególne na mapie częstochowskich muzeów, bowiem umożliwia odwiedzającym go cofnięcie się w czasie o blisko 2500 lat – do czasów wczesnej epoki żelaza – by móc na własne oczy zobaczyć zachowany ,,in situ” (w miejscu odkrycia) fragment cmentarzyska ludności kultury łużyckiej.
Mieszcząca się na 100 m2 nekropolia stanowi świadectwo przemian na tle kulturowym i duchowym, które zachodziły na terenach ówczesnej Europy Środkowej i Zachodniej, szczególnie widocznych w obrządku pogrzebowym. Zwiedzający pawilon mają okazję dowiedzieć się, jak ukształtowała się tradycja pochówku zmarłych wśród ludu kultury łużyckiej, a także obejrzeć znaleziska z brązu i żelaza, odkryte w trakcie prac wykopaliskowych – od naczyń ceramicznych (garnków, mis, czerpaków), przez różnego rodzaju ozdoby i biżuterię (naszyjniki, bransolety, zawieszki skroniowe, szpile), aż po narzędzia i broń (groty, noże, sierpy).
Do bardziej enigmatycznych znalezisk, które można zobaczyć w pawilonie Rezerwatu, bez wątpienia należą 3 gliniane grzechotki w kształcie ptaków, które zostały odkryte w jednym z grobów. Jedna z teorii głosi, że pełniły one funkcję zabawek dla dzieci. Inna – że miały służyć odstraszaniu złych mocy.
Częstochowski obiekt może poszczycić się również innymi, unikalnymi artefaktami w swoich zbiorach. Należą do nich 3 bransolety wykonane z żelaza meteorytowego – rzadkiego surowca pochodzenia pozaziemskiego.
Znajduje się też tutaj wyjątkowa czaszka. Na jej powierzchni znajduje się otwór, który jednoznacznie wskazuje na przeprowadzenie trepanacji. Domniemuje się, że mężczyzna, na którym dokonano trepanacji, nie żył zbyt długo po zabiegu. Powodem, dla którego zdecydowano się na tę procedurę, mogły być przerzuty nowotworowe.
Wystawa stała ,,Z mroku dziejów, kultura łużycka”
Pawilon Rezerwatu Archeologicznego to nie tylko miejsce ekspozycji zachowanych ,,in situ” grobów. Mieści się tu również wystawa zatytułowana ,,Z mroku dziejów, kultura łużycka”, która pozwala na głębsze poznanie i zrozumienie tego kręgu kulturowego; porusza ona jej genezę, wybrane aspekty związane z funkcjonowaniem jej ludności (m.in. transport, wytwórczość, wierzenia, obrzędy pogrzebowe) oraz powody stojące za jej zanikiem.
Ekspozycja zawiera zarówno eksponaty pochodzące z Muzeum Częstochowskiego, jak również te wypożyczone z innych polskich muzeów oraz ze zbiorów Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dla kogo?
Wystawę może zwiedzić każdy – pawilon posiada udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami, makietę tyflograficzną cmentarzyska oraz przewodnika zapisanego alfabetem Braille’a. Turyści mogą na miejscu skorzystać z usług przewodnika, jak i z audioprzewodnika dostępnego do pobrania na stronie Muzeum Częstochowskiego. Młodzież też się tutaj odnajdzie – obiekt oferuje warsztaty ceramiczne, w trakcie których pociechy – małe i duże – mogą dać się ponieść fantazji i nauczyć się jednej z technik lepienia naczyń – techniki wałeczkowej, czy też stworzyć rzymskie koraliki.
Tekst i foto: Dominika Szczepanik
