Powstanie Styczniowe jako polskie powstanie narodowe przeciwko Rosji ogłoszone zostało Manifestem 22 stycznia 1863 roku wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy. Wybuchło 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 na Litwie, trwało do jesieni 1864, zasięgiem objęło ziemie zaboru rosyjskiego, tj. Królestwo Polskie i ziemie zabrane.
Było największym i najdłużej trwającym polskim powstaniem narodowym, spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej. Miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. W oddziałach walczyło 200 000 osób, z różnych grup społecznych. W niektórych rejonach ziem zabranych, np. na Żmudzi, Białorusi i w Inflantach Polskich zryw przybrał nawet charakter masowy. Wiele walk toczyło się także na ziemi częstochowskiej – w Kruszynie, Mstowie, Lelowie.
Mimo początkowych sukcesów Powstanie Styczniowe zakończyło się przegraną powstańców, z których kilkadziesiąt tysięcy poległo w walkach, blisko 1 tys. stracono, ok. 38 tys. skazano na katorgę lub zesłanie na Syberię, a ok. 10 tys. wyemigrowało.
UG