24 kwietnia br. w Senacie RP miała miejsce konferencja naukowa pt. „W obronie wartości chrześcijańskich i patriotycznych. Senat RP w hołdzie Zofii Kossak w 50. rocznicę śmierci”. Dzień później konferencja była kontynuowana w Częstochowie, w siedzibie Akademii im. Jana Długosza, przy ul. Zbierskiego 2/4. Konferencji, której pomysłodawcą był senator RP Artur Warzocha, towarzyszyła wystawa „Bezcenne dziedzictwo. Zofia Kossak 1889–1968”, przygotowana przez Muzeum Zofii Kossak w Górkach Wielkich oraz Fundację jej imienia. Celem konferencji jest przedstawienie spuścizny Zofii Kossak oraz upowszechnienie wiedzy o tej wybitnej postaci – pisarce i działaczce społecznej, patriotce oraz jej twórczości.
Komitet Naukowy konferencji tworzyli wybitni polscy naukowcy i postaci życia polityczno-społecznego: senator RP, prof. dr hab. Jan Żaryn; senator RP Jerzy Fedorowicz; przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu, senator RP Artur Warzocha; poseł na Sejm RP Szymon Giżyński; rektor Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, prof. dr hab. Anna Wypych-Gawrońska; wnuczka pisarki Anna Fenby Taylor, kierownik Muzeum Zofii Kossak w Górkach Wielkich Diana Pieczonka-Giec; prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; dziekan Wydziału Filologiczno-Historycznego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, dr hab. prof. AJD Agnieszka Czajkowska; prof. dr hab. Elżbieta Hurnik z Wydziału Filologiczno-Historycznego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie; dr Elżbieta Wróbel, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza Oddział w Częstochowie, mgr Ewelina Dziewońska-Chudy, Towarzystwo Historyczne im. Szembeków Oddział w Częstochowie.
Rozmawiamy z senatorem RP Arturem Warzochą
Jaka nadrzędna idea przyświeca konferencji?
– Musimy na nowo pokazać życie i dorobek Zofii Kossak – wybitnej pisarki, wielkiej patriotki i bohaterki, niestety niesłusznie zapomnianej. W tym roku mija 50. rocznica jej śmierci, zatem jest to dobra okazja, aby przypomnieć społeczeństwu jej niezwykłe i bogate życie, które – co warto podkreślić – nadaje się na film lub odrębną powieść, a takich publikacji już kilka powstało. W przyszłym roku będziemy obchodzić 130. rocznicę urodzin Zofii Kossak i jest już projekt uchwały o ustanowieniu 2019 roku rokiem Zofii Kossak. To będzie kolejna okoliczność do kontynuowania projektu przypominania tej postaci.
Twórczość i działalność Zofii Kossak niosła ideę odrzucenia przemocy…
– Przesłanie jej twórczości jest ponadczasowe, wciąż bardzo aktualne, choć zaczynała tworzyć ponad sto lat temu. Zaczęła od powieści „Pożoga”, która była relacją zderzenia się z totalitaryzmem bolszewickim w wydaniu sowieckim. W historii zapisała się także jako wielka działaczka życia publicznego i społeczno-politycznego. W okresie okupacji bez wahania niosła pomoc Żydom, była współzałożycielką Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom, który stał się zalążkiem powołanej 4 grudnia 1942 przy Delegaturze Rządu RP na Kraj Rady Pomocy Żydom o kryptonimie „Żegota”. Niektóre źródła podają, że dzięki jej osobistemu zaangażowaniu uratowano kilka tysięcy ludzkich istnień. Słynne stwierdzenie Zofii Kossak-Szczuckiej: „Kto milczy w obliczu mordu – staje się wspólnikiem mordercy. Kto nie potępia – ten przyzwala” było reakcją na rozpoczęcie wielkiej akcji likwidacji w warszawskim getcie.
Z historii Polski chciano usunąć pamięć o Zofii Kossak. Dzisiaj niewiele osób zna jej twórczość…
– Zofię Kossak wyrugowano z kanonu lektur szkolnych i pomimo, iż od 30 lat żyjemy w wolnej Polsce, nie powrócono do jej literatury. To trzeba nadrobić. Ważny jest silny związek Zofii Kossak z Częstochową. Po upadku Powstania Warszawskiego wraz ze swą córką Anną Szatkowską znalazła się w Częstochowie i przez kilka lat mieszkała w naszym mieście. Ten niedługi czas wystarczył jednak na to, aby odcisnęła tu wyraźne swe ślady. Przyczyniła się, między innymi, do reaktywacji zaraz po wojnie Tygodnika Katolickiego „Niedziela”. Publikowała tam swe pierwsze wspomnienia z niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz Birkenau. Tu też wydawała swą książkę „Z otchłani”, która jest wspomnieniem z jej pobytu w obozie. W Częstochowie nawiązała mnóstwo znajomości, stąd późniejsze jej wizyty w Częstochowie były oprócz spotkań modlitewnych na Jasnej Górze, także spotkaniami ze znajomymi, z którymi prowadziła częstą korespondencję. Częstochowa wiele jej zawdzięcza
W mieście nie ma jednak miejsc upamiętniających Zofię Kossak.
– Pamiątki są na Jasnej Górze, dlatego że była tam częstym gościem. Mieszkała też niedaleko, przy ul. św. Barbary. Słynny był jej protest po aresztowaniu Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej przez władze komunistyczne, który wyraziła nieprzyjęciem nagrody państwowej.
A jak wypadła warszawska część konferencji?
– Wzięli w niej udział najwybitniejsze postaci życia naukowego i politycznego. Muszę podkreślić wielki wkład naukowy Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Wspaniałe prelekcje, szeroko komentowane w różnych mediach.
Dziękuję za rozmowę
URSZULA GIŻYŃSKA
Fot. UG
Od lewej: prof. dr hab. Anna Wypych-Gawrońska, senator RP Artur Warzocha i senator RP Ryszard Warzocha
URSZULA GIŻYŃSKA