Janusz Jędrzejewicz, ps. Marek (1885-1951), polityk, minister, premier
Ur. 21.06.1885 w Spiczyńcach na Kresach z ojca Czesława, chemika zatrudnionego w cukrowni na Ukrainie i matki Eleonory z Bichnerów. Maturę uzyskał w żytomierskim gimnazjum w 1904. Studia rozpoczął na Uniw. Warszawskim, które przerwał na skutek strajku szkolnego i przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński na Wydz. Filozoficzny. Od 1904 na-leżał do PPS. W 1909 wyjechał na studia do Szkoły Nauk Politycznych w Paryżu. Od 1914 był w POW. Po wybuchu I wojny światowej służył w stopniu sierżanta w piechocie I Brygady Legionów. W 1916 był w Warszawie komendantem żandarmerii, a następnie szefem oddziału informacyjnego. W 1917 przez pół roku był adiutantem J. Piłsudskiego. Odkomenderowany do służby cywilnej pełnił stanowiska dyrektora Szkoły Realnej w Warszawie (1917) i Seminarium Nauczycielskiego w Łowiczu (1918). W wyzwolonej Polsce pełnił w latach 1918 – 1923 różne funkcje w Wojsku Polskim, m.in. ref. politycznego w Dow. Okręgu generalnego w Warszawie, ref. prasowego w II Oddz. Sztabu Frontu Litewsko-Białoruskiego w Wilnie, szefa Sekcji Oświatowej i Kultury w Oddz. III Sztabu-Min. Spraw Wojskowych, od 1920 w Sztabie Armii Rezerwowej, od 1921 w stopniu majora został szefem Wydz. Oświatowego w III Oddz. Sztabu Generalnego. W 1923 przeszedł do rezerwy pełniąc różne funkcje na różnych szczeblach, głównie w oświacie. Od 1928 – 1935 był posłem, następnie 1935 – 1939 senatorem. Wcześniej, 1931 – 1934, był ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego. 1933 – 1934 premierem, współautorem tekstu konstytucji 1935. We wrześniu 1939 opuścił kraj i zatrzymał się w Rumunii, a w 1940 w Palestynie. Pod koniec października 1947 przybył do Londynu. Został członkiem piłsudczykowskiej Rady Naczelnej Ligi Niepodległości Polski i przewodniczącym Rady Naczelnej Instytutu J. Piłsudskiego w Londynie. Był ożeniony z prof. Cezarią Baudouin de Courtenay, byłą żoną prof. Uniw. Wileńskiego. Syna Juliana zamordowali okupanci hitlerowscy w październiku 1943 w Warszawie. J. Jędrzejewicz posiadał następujące odznaczenia: Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski I kl., Krzyż Niepodległości z mieczami, Krzyż Walecznych czterokrotnie. Zmarł w Londynie 16.03.1951. Pozostawił nieopublikowane pamiętniki. Udział ministra Janusza Jędrzejewicza w odsłonięciu częstochowskiego pomnika prezydenta Gabriela Narutowicza. W skład warszawskiej delegacji rządowej pod przewodnictwem premiera Walerego Sławka, która przybyła do Częstochowy na uroczystość odsłonięcia pomnika G. Narutowicza (dłuta Stefana Policińskiego), wchodziły liczne osobistości a wśród nich minister Janusz Jędrzejewicz. 20.09.1931 w godz. rannych odbyła się akademia, podczas której przemawiał min. Jędrzejewicz. Znaczny fragment wystąpienia poświęcił Jasnej Górze a w szczególności obrazowi M. B. Częstochowskiej. Mówił m.in. “…obraz niewiadomego pochodzenia, który przez długi szereg stuleci nieprzerwanie stał się żywym symbolem splatającym w przedziwny węzeł najwyższe doznania religijne… Bowiem Matka Boska Częstochowska jest dla tysięcy pątników, w pokorze ciągnących ku Jasnej Górze, nie tylko matką prawdziwego Boga… ale jednocześnie Królową Korony Polskiej”. W godzinach popołudniowych odsłonięcia pomnika w parku na Zawodziu dokonał komisarz rządowy Józef Mazur. Był to już trzeci termin. Dwa wcześniejsze odwołano z przyczyn organizacyjnych. Gabriel Narutowicz (1865 – 1922), inż. konstruktor, prof. Politechniki w Zurychu, w kilka dni po wyborze na prezydenta RP głosami lewicy parlamentarnej i mniejszości narodowych, w grudniu 1922 zamordowany w czasie zwiedzania wystawy malarstwa w Zachęcie, przez malarza i historyka sztuki Eligiusza Niewiadomskiego, który, jak zeznał, czynu tego dokonał z pobudek rasowych. PS W 1940, w obawie przed zniszczeniem przez Niemców, popiersie usunięto i ukryto. Już nigdy nie wróciło na cokół. Obecnie znajduje się w szkole noszącej imię pierwszego prezydenta RP. Żródła: Polski Słownik Biograficzny; Encykl. II RP W-wa 1999.
ROMAN WINIAREK
Roman Winiarek