Badania kolonoskopowe
Znaczną część chorób przewodu pokarmowego lokalizuje się w jelitach, a szczególnie jelicie grubym. Są to biegunki, zaparcia, zapalenia oraz schorzenia nowotworowe jelita grubego. W ostatnim czasie rak jelita grubego czyni nieprawdopodobne postępy. W ciągu 60 lat w Polsce zapadalność na tę chorobę zwiększyła się trzykrotnie i z ostatnich wyliczeń Instytutu Onkologii w Warszawie wynika, że obecnie rak jelita grubego, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, zajmuje trzecie miejsce wśród nowotworowych przyczyn zgonów. Zapadalność na tego nowotwora jest bardzo duża i dotyczy głównie osób po 40. roku życia. Wśród chorych cierpiących na raka jelita grubego 20%, są to ludzie między 40 a 50 rokiem życia, a około 50% – między 50 a 65. Departament Polityki Zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia objął patronatem prowadzony w 18, w większości klinicznych, Ośrodkach w kraju, bezpłatny program badań przesiewowych, wykrywających raka jelita grubego, w jego najwcześniejszym stadium. Ten bezpłatny program, jako jeden z dwóch ośrodków w województwie śląskim, realizuje Zespół Szpitali Miejskich w Częstochowie.
Mówi dr nauk med. Krzysztof Janik – specjalista chorób wewnętrznych i gastroenterologii, kierownik Centrum Diagnostyki i Terapii Endoskopowej ZSM koordynator tego programu w Częstochowie.
– Należy wiedzieć, że nowotwory jelita grubego rozwijają się powoli w czasie 10, a nawet 15 lat. Nieleczone stany przedrakowe, najczęściej łagodne polipy, po kilkunastu latach przekształcą się w większości w nowotwory złośliwe. Wykonując badanie kolonoskopowe jelita grubego z innego powodu, często stwierdza się obecność polipa. Należy go usunąć, gdyż dowiedziono, że zostawiony powyżej 10 lat ulega zmianie nowotworowej, a po 15 latach jest to już zaawansowany rak, który poprzez węzły i krążenie rozprzestrzenia się na cały organizm. U 80% pacjentów, zgłaszających się na badanie z powodu dolegliwości sugerujących raka, stwierdzamy już przerzuty nawet do odległych narządów, jak choćby płuca, a wyleczalność w tych przypadkach jest już znikoma.
Według WHO po usunięciu nowotwora jelita grubego pacjent powinien żyć przynajmniej 5 – 8 lat, aby można mówić o jego wyleczeniu. W polskich warunkach przeżywalność 5-letnia dotyczy jedynie 20% pacjentów. Dlatego konieczne są badania przesiewowe, by zlokalizować i usunąć nowotwór jeszcze w stanie bezobjawowym i ubiec go przed rozprzestrzenieniem. Po takim zabiegu wyleczony pacjent może żyć nie 8, ale nawet kilkadziesiąt lat.
W przypadku stwierdzenia raka jelita grubego, kieruje się badanego na zabieg operacyjny, aby nie dopuścić do przerzutów i zapewnić pacjentowi normalne życie, w miarę możliwości bez sztucznego odbytu.
– W jakiej części jelita sadowi się rak?
– Jelito grube jest długie, składa się na nie odbytnica, esica, zstępnica, poprzecznica, wstępnica i kątnica albo inaczej jelito ślepe, gdzie jelito grube łączy się z jelitem cienkim. Każde z tych miejsc jest dobre dla raka, ale najczęściej, w 60% przypadków rozwija się on w odbytnicy i esicy. Przez wiele lat, jak już mówiłem, choroba rozwija się bezobjawowo. A oddawanie stolca o różnych porach, zaparcia, biegunki, krwawienia i bóle to znak, że już najwyższy czas na wykonanie kolonoskopii, która może zwiększyć szansę na przeżycie. Jednak szanse te są mniejsze niż w okresie bezobjawowym. Proponowałbym nie czekać, lecz zgłosić się do poradni proktologicznej, a najlepiej do naszego Ośrodka, który szczególnie wyczulony jest na poszukiwanie nowotworów. Często się zdarza, że przy hemoroidzie powstaje rak odbytu, który w konsekwencji powoduje przedwczesny zgon.
– Czy na całym świecie ludzie na niego chorują?
– Rak jelita grubego rozwija się najczęściej w krajach wysoko uprzemysłowionych. Umieralność z powodu raka jelita grubego największa jest w Nowej Zelandii, Niemczech, USA, Japonii i przekracza trzykrotnie umieralność w Polsce. Za nami pozostaje Grecja, Hiszpania, Nigeria i pozostale kraje mniej uprzemysłowione.
– Czy wysoko przetworzona żywność ma wpływ na powstanie choroby?
– Tak właśnie wpływa syntetyczna, wzbogacana chemią żywność, zawierająca znikomą ilość naturalnych produktów, w której brak włókien roślinnych, czyli błonnika. Nasze życie jest pełne stresów, mało zażywamy ruchu, posiłki przyjmujemy nieregularnie, jadamy białe pieczywo, łuskany ryż, mięso, mało warzyw i owoców, co bezdyskusyjnie prowadzi do przewlekłych zaparć. Należy w diecie ograniczyć ilość tłuszczów zwierzęcych, a zwiększyć spożycie błonnika i warzyw. I nie może być to tylko przysłowiowa pietruszka do zupy czy 2 listki sałaty na śniadanie. Obliczono, że powinniśmy zjadać około 1 kg warzyw i owoców na dobę. Niech to będzie surówka z białej kapusty, selera, marchwi, pietruszki czy główka sałaty, kilka pomidorów, ogórek, parę jabłek itp. Jedzmy też więcej ciemnego pieczywa z nasionami, a prawidłowa
perystaltyka jelit nie będzie powodować zaparć. Błonnik pochłonie niebezpieczne czynniki karcynogenne, a likwidując zaparcia unikniemy dłuższego kontaktu trucizny ze ścianą jelita. U osób cierpiących na 3, 4 – dniowe zaparcia przewlekłe oddziaływanie trucizn na jedno miejsce ściany jelita prowadzi do jego uszkodzenia.
Również, choć niezależne od naszej woli, a bardzo ważne, czynniki genetyczne, przekazywane z pokolenia na pokolenie, są przyczyną raka jelita grubego. Toteż ogromną rolę w walce z rakiem odgrywa świadomość przyczyn zgonów przodków i krewnych, gdyż tło genetyczne chorób zarówno krążeniowych, jak i nowotworowych jest udowodnione i niepodważalne.
– Jakie osoby stanowią szczególną grupę ryzyka?
– Stanowią ją bez wątpienia pacjenci z rodzin, gdzie występowały złośliwe (raki) bądź niezłośliwe (polipy) nowotwory jelita grubego. Te osoby powinny być szczególnie wyczulone i zgłaszać się na badania profilaktyczne już od 25 roku życia, żeby ubiec nowotwora. Należą do nich również osoby, u których stwierdzono wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Właściwie każda z osób, która ma jakiekolwiek wątpliwości powinna się zgłosić na badanie przesiewowe.
– Czy te badania są darmowe?
– Te obecnie wykonywane w ramach programu Ministerstwa Zdrowia oczywiście tak, poza programem przesiewowym Kasa Chorych nie płaci za profilaktykę. A szkoda, bo przy pomocy kolonoskopu wykrywalność nawet bardzo małych, 3 – 4 milimetrowych zmian wynosi 95%. W trakcie badania istnieje też możliwość usunięcia tych zmian. Badanie kolonoskopowe wykonuje się w płytkim śpieniu – sedacji, w którym pacjent nie rejestruje bólu, a jest w kontakcie z lekarzem.
Ministerstwo Zdrowia, w drodze konkursu ofert zaakceptowało i wytypowało do bezpłatnego badania przesiewowego 18 Ośrodków w kraju, wśród których znalazł się Zespół Szpitali Miejskich w Częstochowie, a w nim nasze Pracownie Endoskopowe.
– Jakie warunki należało spełnić?
– Wymagania były wysokie i dotyczyły zarównosprzętu jak i jakości usług. Spełniliśmy te warunki i bierzemy udział w programie. To limitowane bezpłatne badanie, trwać będzie do końca listopada br. Zależy nam na wykryciu każdego raka jelita grubego, w jak najwcześniejszym stadium, aby skutecznie pacjentów wyleczyć. Koszt badania endoskopowego i histopatologicznego pokrywa Ministerstwo Zdrowia. Toteż szeroko informujemy o programie również lekarzy pierwszego kontaktu, ale współpraca nie jest jeszcze najlepsza. Niektórzy nie kierują swoich pacjentów na badania wczesnego wykrywania raka jelita grubego, gdyż, jak twierdzą, wypisywanie ankiety zajmuje im zbyt dużo czasu.
– Jeśli wpisanie nazwiska, adresu pacjenta i jak tu widzę, odpowiedzi na 6 krótkich pytań, wymagającej zakreślenia TAK lub NIE ma stanowić problem dla lekarza to…
– Istotnie, wypisanie ankiety trwa 2 – 3 minuty i niejednokrotnie jest to przełożenie na życie człowieka. Tak jak mammografia ratuje kobiety przed przedwczesnym zgonem na raka sutka, tak nasza akcja ma na celu ratowanie przed rakiem jelita grubego. Dodam, że na kilkadziesiąt już przeprowadzonych badań, usunięto w kilku przypadkach polipy, a w dwóch u młodych kobiet, wykryto raki jelita grubego w bardzo wczesnym okresie. Jestem pewien, że te pacjentki po zabiegach operacyjnych będą się cieszyły długim zdrowiem.
– Dziękuję za rozmowę.
Do badań zgłaszać się mogą wszyscy chętni bez względu na miejsce
zamieszkania!!!
Do badań kwalifikują się:
– osoby między 50. a 65. rokiem życia bez dolegliwości, ale chcące się przebadać
– osoby między 40. a 65. r.ż., które miały w rodzinie chorego na raka jelita
– osoby między 25. a 65. r.ż., pochodzące z rodzin, gdzie zachorowalność na raka jelita grubego uwarunkowana jest genetycznie.
Pacjenci z Częstochowy i okolic mogą bez skierowania od lekarza rodzinnego, zgłosić się na kolonoskopię do:
1. Centrum Diagnostyki i Terapii Endoskopowej w Szpitalu im. Rydygiera ul. Mirowska 15 tel: 324 14 15; 324 50 71; 324 19 53; 324 16 34 wew: 212
2. Pracowni Endoskopowej w Szpitalu im. Chałubińskiego przy ul. Bony 1/3, tel. 324 19 14 wew. 2211 i 2231 lub 605 559 889 i 607 930 615, w godz. 8.00 do 15.00, celem wypełnienia ankiety kwalifikacyjnej, będącej jednocześnie skierowaniem i ustalenia dogodnego dla pacjenta (również w godz. popołudniowych i w wolne soboty), terminu badania, które wykonują lekarze: Krzysztof Janik, Ryszard Paszkowski i Leszek Gostkowski.
Nad prawidłowym przebiegiem terminu badań czuwa lek. med. Małgorzata Barańska.
JOANNA BAR