Truskolasy, wieś w gm. Wręczyca Wielka na szlaku drożnym z Częstochowy do Olesna, nad rz. Kostrzyną. Na terenie wsi znajduje się cmentarzysko z okresu kultury łużyckiej.
Dawna wieś królewska, wspomniana przez J. Długosza (1470), należała do starostwa krzepickiego. Lustracja w 1564 r. podała, że we wsi było 17 kmieci osiadłych, 4 zagrodników, karczmarz, 2 stawy, 2 młyny i tartak. W 1566 r. Zygmunt August na sejmie lubelskim potwierdził przywilej Andrzeja Kawki, rudnika, na wyrób żelaza, m. in. w Truskolasach (Truskolassi). Według regestrów poborowych pow. lelowskiego z 1581 r. klasztor krzepicki płacił tu od 14 i pół łanów kmiecych, 1 sołtysiego, 2 zagrodników bez roli i koła trackiego. Lustracja starostwa krzepickiego z 1660 r. nie wspominała już o rudnikach.
Kościół parafialny drewniany w 1629 r. był filią probostwa zakonnego kanoników regularnych w Kłobucku. W 1737 r. Józef Winner, dzierżawca starostwa krzepickiego wybudował kościół pw. św. Mikołaja, który 24 XI 1746 r. konsekrował Michał Kunicki, sufragan krakowski. Z tego czasu pochodzi obraz św. Józefa w jednej z kaplic, na którym pomieszczony został fundator z rodziną.
Lustracja z 1789 r. wymieniła pustkowia: Golec, Kuleje, Rudnik, 3 karczmy i 2 młyny. Lustratorzy podkreślali, że przy kościele utrzymywało się dwóch księży kanoników regularnych. Znajdująca się obok osada plebańska miała 7 domów (plebanię i 6 chałup ogrodniczych), zamieszkałych przez 28 osób (15 kobiet). Dane z 1791 r. podały, iż w Truskolasach było 117 domów (w tym 4 pańskie, 3 żydowskie i jeden sołtysi) i 535 osób (262 kobiety), w tym 42 Żydów. Z Truskolasami, zgodnie z informacjami z 1791 r., związane były tzw. pustkowia: Parkitne (14 domów i 89 mieszkańców), Rudnik zw. Kałmukami i Gawędzie (8 domów i 43 osoby). Zależał do wsi również młyn na pustkowiu zw. Pytel.
Opisy z końca XVIII w. podają, że od Herb do Boru Zajańskiego ciągnęły się lasy, a na prawo od drogi do Krzepic, był las Zwierzyniec, w którym dominowały dęby, buki, jodły i sosny.
W 1827 r. w Truskolasach były 163 domy i 989 mieszkańców. Ok. 1860 r. wspomniano istnienie drewnianej bożnicy. W 1870 r. wieś miała 128 domów i 1153 mieszkańców, a chłopi posiadali 1.919 morgów ziemi. W tym czasie: osada młyńska – jeden dom z 9 osobami – posiadała 29 mórg – dzierżawionych od dworu; karczma – jeden dom i 7 mieszkańców, użytkujących 2 morgi ziemi dworskiej. Działała tu filia zakładów pankowskich, zatrudniająca 54 robotników.
Truskolasy wchodziły w skład pow. wieluńskiego, a następnie pow. częstochowskiego w guberni piotrkowskiej. Na przełomie XIX i XX w. Truskolasy należały do gminy Panki i posiadał sąd gminy i okręgu II, kościółek parafialny i szkołę elementarną. W latach 1929 – 1930 wybudowano budynek dla 7-klasowej szkoły powszechnej kosztem 115.333 zł. Na budowę szkoły Sejmik Częstochowski przeznaczył 47,1 tyś. zł.
W okresie II wojny światowej Truskolasy były włączone do III Rzeszy. W latach 1952 – 1975 należały do pow. kłobuckiego, 1975 – 1977 była tu siedziba gminy o pow. 48 km2 i 4.500 mieszkańcach. Z dniem 1 I 1977 cała gmina została wcielona do gminy Wręczyca Wielka. W 1970 r. w Truskolasach prowadzono 279 gospodarstw o areale 1.138 ha. Przeciętnie na jedno gospodarstwo 4,08 ha. Tylko 29% spośród 1,721 mieszkańców utrzymywało się wówczas z rolnictwa. W 1998 r. Truskolasy liczyły 1.900 osób.
Pod względem organizacji kościelnej Truskolasy zależne były od parafii w Kłobucku. Po kasacie klasztoru kanoników regularnych w Kłobucku, 13 III 1810 r. arcybp Ignacy Raczyński erygował parafię w Truskolasach. W 1919 r. wydzielono z niej Bór Zapilski i Panki, a w 1981 r. Kuleje. Po wyzwoleniu wzniesiono nową plebanię w miejsce spalonej przez Niemców (1939). Ks. Andrzej Szatniewski przeprowadził remont kościoła, pokrywając m. in. blachą cynową dach kościoła. Rozpoczął również budowę kościoła filialnego w Długim Kącie. W kościele parafialnym znajduje się obraz NMP Truskolaskiej, pochodzący z poł. XVIII w. (stąd Sanktuarium Maryjne).
We wsi znajduje się Urząd Pocztowy, przedszkole, szkoła podstawowa im. J. Ligonia, gimnazjum, Biblioteka Publiczna. Truskolasy posiadają aptekę, Bank Spółdzielczy, gospodę, Ośrodek Zdrowia, skład opałowy i Wypożyczalnię Kaset Video. Mają tu swoją siedzibę Siostry Karmelitanki Dzieciątka Jezus. W Truskolasach znajduje się filia Gminnej Spółdzielni “Samopomoc Chłopska” oraz wiele przedsiębiorstw produkcyjno-handlowo-usługowych, firm handlowych oraz zakładów usługowych.
BOGDAN SNOCH