Przebywali w Częstochowie
Podskarbi litewski, pamiętnikarz. Syn Mikołaja, podkomorzego brzeskiego i Zofii Agaty, córki Bohdana Sapiehy, wojewody mińskiego, wnuk Dominika, brat Samuela. Po śmierci ojca w 1595, Zygmunt III przyznał mu roczne wynagrodzenie w wysokości 200 złp z dochodów starostwa w Kamieńcu. Odbył wiele podróży po Europie. Studiował najprawdopodobniej w Bolonii. Był zaufanym w sprawach polityki akceptowanej przez króla. Po 1616 wstąpił w związek małżeński z córką Wawrzyńca Rudominy Dusieckiego, starosty niderpolskiego, Anną Marcybellą. W 1617, jako poseł królewski, uczestniczył w wileńskim zjeździe generalnym. W 1620 brał udział w komisji nad rozgraniczeniem Podlasia od woj. brzeskiego litewskiego. W 1626 został mianowany referendarzem litewskim z zachowaniem urzędu pisarza. 26.04.1630 otrzymał godność podskarbiego nadwornego litewskiego. Na sejmie 1631 został komisarzem do ustalania granic puszczy trockiej. Po śmierci Zygmunta III brał udział w sejmie elekcyjnym. Był członkiem komisji, która redagowała pakta konwenta. Jego podpis znajduje się na dokumencie konfederacji generalnej i akcie przysięgi królewskiej. Stosunki z nowym królem układały się dobrze. Brał udział w sejmie koronacyjnym Władysława IV. Z polecenia króla zajął się organizowaniem transportu broni (artylerii i muszkietów) z granic wschodnich do Warszawy, organizacją poczty między Orszą i stolicą, a także przygotowaniem przyjęcia posłów moskiewskich. W 1635, na sejmie w Warszawie, przedstawił sytuację skarbu litewskiego. Już wówczas czynił starania o objęcie mniej absorbującego stanowiska, bowiem dotychczasowy tryb pracy osłabił sprawność podskarbiego. Władysław IV obiecał z czasem spełnić jego prośbę. W 1635, na polecenie króla, zajął się Pac przygotowaniem czółen dla oddziałów Zaporożców. W czasie podróży króla do Wiednia i Baden w 1638, był członkiem orszaku. W 1639 uczestniczył w spotkaniu Władysława IV z elektorem Jerzym Wilhelmem w Grodnie. Na sejmie jesiennym 1639 informował o niebezpieczeństwie grożącym Polsce ze strony Moskwy. Był Pac człowiekiem majętnym, gorliwym katolikiem, niechętnym innowiercom, fundatorem wielu kościołów. W kontaktach z ludźmi cechowała go łagodność i skłonność do życiowych przyjemności. Z notatek podróżnych sporządził polski diariusz, który należy do podstawowych źródeł oceniających kulturę Zachodu. Podkreślał, że uważa się za potomka włoskiej rodziny Pazzi. Był ojcem trzech córek i trzech synów. Zofia została wydana za Jana Kazimierza Chodkiewicza, Katarzyna wstąpiła do zakonu, a Annę poślubił Fryderyk Sapieha. Stanisław zmarł w 1643, Krzysztof Zygmunt był kanclerzem wielkim litewskim, Mikołaj Stefan został biskupem wileńskim. Zmarł 17.11.1640. Zwłoki spoczywają w kościele św. Teresy w Wilnie.
Pobyt Stefana Paca i Władysława Wazy w Częstochowie w przerwie podroży na Zachód. Stefan Pac cieszył się szczególną opinią i zaufaniem u króla Zygmunta III Wazy, któremu towarzyszył w wyprawach wojennych. Monarcha wiedział o jego doświadczeniach wyniesionych z podroży po krajach zachodniej Europy. Powierzył więc Pacowi rolę opiekuna i nauczyciela nad synem Władysławem w podróży, wyznaczonej w 1624-1625. W maju 1624, królewicz i jego opiekun wyruszyli na trasę, która wiodła do Austrii, Włoch, Bawarii, Szwajcarii i Niderlandów Hiszpańskich. W Częstochowie, przez którą wiodła wspomniana trasa, zatrzymali się na Jasnej Górze na jeden dzień odpoczynku, łącznie z noclegiem. Określali tę podróż jako “pobożną wędrówkę do Loretu” we Włoszech. Dla Władysława była to już druga wizyta w Częstochowie. Po raz pierwszy przybył w 1621, przywożąc w darze dla Jasnej Góry chorągwie tureckie zdobyte podczas bitwy pod Chocimem. Źródło m.in. Polski Słownik Biograficzny
ROMAN WINIAREK