Historia Wręczycy Wielkiej i okolic, bogata jest w wydarzenia związane z najdonioślejszymi momentami w dziejach Polski. Do jednych z najważniejszych należą zapomniane przez ogół społeczeństwa wydarzenia jakie rozegrały się w sierpniu i wrześniu 1939 roku. Chodzi oczywiście o działania bojowe Oddziału Wydzielonego „Truskolasy” mjr. Mariana Szulca, który 1 września 1939 roku stoczył całodzienną bitwę przeciwko niemieckiej 14 Dywizji Piechoty, wspieranej przez pododdziały 1 Dywizji Pancernej i 31 Dywizji Piechoty. Starcie to, zwane bitwą pod Truskolasami i Wręczycą Wielką, trwające faktycznie nie tylko przez cały pierwszy dzień wojny, ale także jeszcze w nocy z 1 na 2 września, jest doskonałym przykładem męstwa polskiego żołnierza, połączonego z sukcesem na polu walki. Mimo że w ostatnich latach o działaniach bojowych żołnierzy mjr. Szulca napisano całkiem sporo, wydarzenia te nie tylko nadal nie doczekały się nawet najskromniejszego upamiętnienia w Truskolasach czy Wręczycy Wielkiej, ale dla większości okolicznych mieszkańców ciągle pozostają niemal nieznane.
Do dziś w rejonie Truskolas i Wręczycy Wielkiej, najważniejszym śladem ofiarnej walki żołnierzy Wojska Polskiego przeciwko niemieckiej agresji z września 1939 roku, pozostają polskie mogiły wojenne licznie rozsiane w okolicznych lasach i na cmentarzach parafialnych. Stanowią one samoistne miejsca pamięci, które „przechowały” dla potomnych ślad o wydarzeniach, które w okresie komunizmu z oczywistych przyczyn skazano na trwające całe dziesięciolecia zapomnienie. Choć spowodowało ono z pozoru nieodwracalne straty w ludzkiej pamięci, to jednak dziś owo zapomnienie przegrywa ostatecznie z historyczną prawdą.
Poza badaniami naukowymi historyków i ich efektami w postaci publikacji, które stanowią punkt wyjścia do dalszych działań, w ostatnich latach tematykę wrześniowych walk pod Truskolasami i Wręczycą Wielką popularyzowało przede wszystkim Stowarzyszenie Historyczne Reduta Częstochowa. Składało się na to szereg działań, od renowacji i opieki nad zachowanymi mogiłami wojennymi żołnierzy Wojska Polskiego z września 1939 roku, przez stawianie tabliczek informacyjnych w terenie, aż po działania edukacyjne i popularyzatorskie z wykorzystaniem rekonstrukcji historycznej. Swoją cegiełkę dokładali także członkowie Stowarzyszenia WeWręczycy, którzy przy okazji ważnych rocznic organizowali m.in. akcje sprzątania grobów i palenia symbolicznych zniczy oraz lokalni, najczęściej anonimowi patrioci.
Jednak w stosunku do skali i rangi omawianych wydarzeń z września 1939 roku, to ciągle zbyt mało. Żołnierze Oddziału Wydzielonego „Truskolasy” zasługują na oficjalne i godne upamiętnienie, a takim niewątpliwie byłby pomnik. Wstępem do podjęcia tej szczytnej inicjatywy, może okazać się wrześniowa akcja pod hasłem „Ogień Pamięci”, której głównym organizatorem było Stowarzyszenie WeWręczycy, przy współudziale Urzędu Gminy Wręczyca Wielka, Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza we Wręczycy Wielkiej, Szkoły Podstawowej im. Stanisława Ligonia w Truskolasach, Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach, Stowarzyszenia Historycznego Reduta Częstochowa i Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP. W jej ramach, w czterech szkołach (we Wręczycy, Truskolasach, Węglowicach i Kalei) zorganizowano prezentacje wystawy poświęconej historii 27 Pułku Piechoty (1918 – 1939), która powstała w ramach czerwcowego święta pułkowego. Wystawie towarzyszyły wykłady w szkołach we Wręczycy i Truskolasach przeprowadzone przez niżej podpisanego.
Jednocześnie pod koniec września, na terenie cmentarza parafialnego we Wręczycy Wielkiej, stanęła nowa tablica historyczno – edukacyjna poświęcona bitwie pod Truskolasami i Wręczycą Wielką. Powstała ona z inicjatywy członków i sympatyków Stowarzyszenia Historycznego Reduta Częstochowa oraz proboszcza parafii pw. św. Józefa Oblubieńca, ks. Roberta Grohsa, który do kwestii upamiętnienia polskich bohaterów z września 1939 roku podchodzi niezwykle życzliwie. Tablica ustawiona w eksponowanym miejscu, na wprost głównej bramy cmentarza, już w ciągu dwóch pierwszych tygodni zdążyła spełnić swą edukacyjną rolę i wzbudzić duże zainteresowanie nie tylko osób odwiedzających groby bliskich, ale także przechodniów (tablica jest widoczna z ulicy). Wydaje się, że był to ostatni moment na podjęcie zdecydowanych działań mających na celu przypomnienie bohaterów spod Truskolas i Wręczycy Wielkiej, zwłaszcza w obliczu przyszłorocznej 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 roku.
Opisy do zdjęć:
1. Nowa tablica historyczna na cmentarzu we Wręczycy Wielkiej.
Adam Kurus